Buxoro davlat universitetining


mother in the world." It must say, "I'm so  happy



Download 33,48 Kb.
Pdf ko'rish
bet69/146
Sana25.05.2023
Hajmi33,48 Kb.
#944088
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   146
Bog'liq
Jo\'rayeva Nargiza

mother
in the world." It must say, "I'm so 
happy
that you are my Mom." 
Those are all the right things for the card to say. But there was one 
more thing the card must say. It must say, "Happy Birthday!" 
2.7. Orfografiya 
 
Tayanch so

z va iboralar:
imlo (orfografiya), imlo qoidalari
imlo tamoyillari, fonetik tamoyil, morfologik tamoyil, tarixiy-
an’anaviy tamoyil, farqlash (differensiatsiya) tamoyili, etimologik 
(grafik) tamoyil
Mashg

ulotning maqsad va vazifalari:
- talabalarga o‘zbek adabiy tilining asosiy imlo qoidalari haqida 
nazariy tushunchalar berish, o‘zbek imlosining qoida hamda 
tamoyillarini yoritish; 
- imlo qoidalari hamda tamoyillarining adabiy tilga xos yozma 
hamda og‘zaki nutqni hosil qilishdagi ahamiyati haqida malaka hosil 
qilish, mavzuga doir test topshiriqlarini bajarishga o‘rgatish.


93 
- orfografiyaning asosiy imlo qoidalari va fonetik tamoyil
morfologik tamoyil, shakily-an’anaviy (tarixiy-an’anaviy) tamoyil, 
grafik tamoyiliga asoslanadigan imlo qoidalari haqida malaka hosil 
qilish, mavzuga doir test topshiriqlarini bajarishga o‘rgatish. 
Orfografiya va uning asosiy tamoyillari 
Orfografiya grekcha so‘z bo‘lib, orthos – 
to

g

ri
va grafo – 
yozaman

“to

g

ri yozuv”
degan ma’noni ifodalaydi. Orfografiya 
tovush va harflar, so‘z va uning ma’noli qismlari, qo‘shma, juft, 
takroriy, qisqartma (jumladan, shartli qisqartmalarning ham) 
so‘zlarning qo‘shib, ajratib va chiziqcha orqali yozilishi, bo‘g‘in 
ko‘chirish, bosh hamda kichik harflardan foydalanish o‘rinlari 
haqidagi yagona qoidalar tizimidan iboratdir. Orfografiya og‘zaki 
nutqni yozuv orqali to‘g‘ri ifodalash uchun har bir tilning o‘ziga xos 
xususiyatlarini hisobga olgan holda yozuv qoidalarining umumiyligini 
ta’minlaydi. Bu esa og‘zaki nutqni imloda bir xil yozish imkoniyatini 
tug‘diradi. Odatda, adabiy til ma’lum me’yorlarga ega ekanligi bilan 
shevalardan farqlanib turadi. Og‘zaki nutqda ham, yozma nutqda ham 
muayyan me’yorlarga rioya qilish nutq (og‘zaki va yozma)ning aniq, 
ravon va tushunarli bo‘lishiga yordam beradi. Adabiy tilni to‘liq 
egallash uchun esa til va nutq me’yorlarini bilish hamda unga rioya 
qilish shart. Orfografiya to‘g‘ri yozish qoidalarini belgilashda ma’lum 


94 
tamoyillarga asoslanadi. Tilshunoslikda orfografiyaning quyidagi 
prinsip (tamoyil)lari qayd qilinadi: fonetik, morfologik, tarixiy-
an’anaviy va shakliy (simvolik yoki ideografik) prinsiplar. Biroq 
bularning mavqeyi hamma tillarda ham bir xil emas: har bir tilning 
orfografiyasi uchun u yoki bu prinsip asos qilib olinadi. Asosiy 
orfografik tamoyillar va ularning o‘ziga xos xususiyatlari xususida 
alohida to‘xtalib o‘tamiz. 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 13-sessiyasi (1993-
yil
2-sentabr)da “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy qilish 
to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasining Qonuni qabul qilindi. Bu 
qonunni joriy qilish to‘g‘risida prezident farmoni ham e’lon qilindi. 
1995-yil 
24-avgustda 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasining “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek tilining asosiy 
imlo qoidalarini tasdiqlash haqida”gi 339-son qarori qabul qilindi. 
Yangi imlo qoidalari 82 moddadan iborat bo‘lib, unda harflar imlosi, 
asos va qo‘shimchalar imlosi, qo‘shib yozish, chiziqcha bilan yozish, 
ajratib yozish, bosh harflar imlosi, ko‘chirish qoidalari alohida 
bo‘limlarda ko‘rsatilgan.
Ma’lumki, orfografiya adabiy tilning talaffuzini o‘rganuvchi 
orfoepiya bilan, alifbo bilan uzviy bog‘liqdir. Orfografiya bilan 
orfoepiya adabiy tilni takomillashtirishda, uni muntazam bir shaklga 
solishda muhim rol o‘ynaydi. Lotin alifbosiga asoslangan imlo 
qoidalarida juda ko`p o‘rinlarda orfografiyaning adabiy talaffuz 
me’yorlari bilan muvofiqlashganligini ko‘rish mumkin. Masalan,
1)
mo

tabar, mo

jiza, mo

tadil 
kabi arab tilidan o‘zlashgan 
so‘zlar tarkibidagi 

Download 33,48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish