P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

effekti»ni hosil qiluvchi gazlardan 3 tasi, ya’ni uglerod q o‘sh
oksidi, metan va suv bug'lari eng ko‘p ahamiyat kasb etadi.
C hunki, aynan ularnin g k o n sen tratsiyalari b iosferaga
antropogen ta ’sirlar natijasida tez oshib boradi. Issiqlik
nurlarining «soya solish» xususiyati metan va ayniqsa, azot
gemoksidi molekulalarida yuqori, ammo uglerod qo‘sh oksidi
molekulasida bu xususiyat nisbatan past. Uglerod qo‘sh oksidi
atmosferaga organik yonilg‘ilarni - neft, gaz, k o ‘mir, o ‘tin
boshqa yonilg‘ilarning yonishi hamda organizmlarning nafas
olishi hisobiga chiqariladi. Bunday mikrogazlar oqimi bo'lib
dunyo okeanlari ham xizmat qiladi. Dunyo okeanlari suvining
tubida yotqiziqlar ko‘rinishida to'planadigan karbonatlar shular
jumlasidandir. Uglerod qo‘sh oksidining katta qismi fotosintez
jarayonida hosil b o ‘ladi va yangi hosil b o ‘lgan organik
birikmalar tarkibiga kirib birikadi.

---

Ozon qavatining yemirilishi. Ozon qavatining yemirilishi
haqida olimlar 50-yillarning boshida ogohlantirishgan edi. Uning
yem irilishi yuqori tovushli sam olyotlar tashlaydigan azot
oksidlari bilan bog‘liq degan fikrni ilgari surganlar. Ammo 1974-
yilga kelib ozon ekranidagi «teshiklar» su n ’iy kim yoviy
birikmalar - ftor-xlor uglerodlar(FXU )ning ta’siri natijasi
ekanligi aoiqlandi. Bu gazlar parfyumer sanoatida, sovutkich
qurilmalari, kondensionerlar va o ‘t o ‘chirish vositalari ishlab
chiqarishda keng ishlatiladi. Yer sharining har qanday regionidan
atmosferaga tashlanadigan F X U butun atmosfera b o‘ylab
tarq alad i va A n tark tid a ustid a o ‘ziga x o s m a ’lum bir
chegaralangan qutb girdobiga tushadi. Bu holat yopiq qozonni