Moylar va maxsus suyuqliklar texnologiyasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT KIMYO – TEXNOLOGIYA INSTITUTI

“Neft va neft gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi” kafedrasi

“MOYLAR VA MAXSUS SUYUQLIKLAR TEXNOLOGIYASI”

fanidan kurs ishi
Mavzu: Moy fraktsiyasini adsorbtsiya usuli bilan uzluksiz tozalash
texnologiyasi.


BAJARDI: 20-16 NNGQIKT guruhi
talabasi Abdurasulov A.A.
RAHBAR: Аrslonov Sh.


Toshkent – 2020 y.

№	MUNDARIJA	Bet.
1.	KIRISH	3
2.	1. TEXNIK QISM (adabiy sharh)	8
3.	2. TEXNOLOGIK QISMI	13
4.	3. HISOBLASH QISMI	20
5.	4. XULOSA	23
6.	5. FOYDALANILGAN ADABIYODLAR	24

KIRISH

O'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining kitobida ko'zda tutilgan inqirozga qarshi choralarni faol amalga oshirish maqsadida I.A. Karimov "Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O'zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo'llari va choralari", xalqaro standartlarga javob beradigan, import o'rnini bosadigan va tashqi bozorda raqobatbardosh yuqori sifatli turli xil neft mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun zamonaviy texnologiyalarni rivojlantirish va ularni modernizatsiyalashga yangicha yondashish zarur.

Tabiiy va sun'iy gazlar xalq xo'jaligining xom ashyo va yoqilg'i bazasi bo'lib, ularni ishlab chiqarish va ishlab chiqarish keng miqyosda o'sib bormoqda. Gazlar neft sanoatida yuqori sifatli motor yonilg'isini ishlab chiqarish uchun, kimyo sanoatida etanol, sintetik kauchuklar, plastmassa, yuvish vositalari va boshqa kimyoviy birikmalar va preparatlar ishlab chiqarishda keng qo'llaniladi.
Neft-gaz sanoati mamlakatimiz iqtisodiyotida muhim oʻrin egallaydi. Ushbu soha nafaqat energiya ishlab chiqaradi, balki koʻplab tarmoqlar uchun zarur boʻlgan polimerlar, organik kimyoviy moddalar hamda azotli mineral oʻgʻitlar ishlab chiqarishda asosiy xomashyo bazasi hisoblanadi.
Keyingi ikki yilda sohada amalga oshirilgan islohotlar natijasida gaz qazib chiqarish hajmi 10 foizga ortdi, aholiga tabiiy gaz 15 foiz va suyultirilgan gaz 1,6 barobar koʻp yetkazib berildi.
Shu davrda neftni qayta ishlash zavodlarida qoʻshimcha 204 ming tonna neft mahsulotlari ishlab chiqarilib, ichki bozorda benzin, dizel yoqilgʻisiga boʻlgan talab qondirib kelinmoqda.
Shoʻrtan va Ustyurt gaz-kimyo majmualarida joriy yilning oʻzida gazga nisbatan qoʻshilgan qiymati 4 barobar koʻp boʻlgan qariyb 700 million dollarlik polietilen va polipropilen ishlab chiqariladi.
Neft-gaz sohasini yanada rivojlantirish maqsadida 2030-yilgacha geologiya- qidiruv ishlari olib borish, uglevodorodlarni qazib chiqarish va chuqur qayta ishlash boʻyicha umumiy qiymati 36,5 milliard dollarlik 30 ta investitsiya loyihasini amalga oshirish belgilangan.
Uglevodorodlar zaxirasini koʻpaytirish boʻyicha aniq choralar koʻrilmasa, yaqin 10-15 yilda mavjud zaxira 2 barobarga kamayadi.
Shu bois, yigʻilishda “Oʻzbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyati rahbariyatiga geologiya-qidiruv ishlari va qazib olish hajmini oshirish, konlarni modernizatsiya qilish va yangilarini ochish, neft-gaz xomashyosini chuqur qayta ishlash, investitsiyalarni koʻpaytirish boʻyicha topshiriqlar berildi. Jahon tajribasi asosida bu ishlarga investorlarni kengroq jalb etish, davlat va investorlar manfaatini himoya qilishni taʼminlaydigan yangi mexanizmlar ishlab chiqish vazifasi qoʻyildi.
Shuningdek, 2017-2021 yillarda uglevodorod xomashyosini qazib olish dasturining ikkinchi bosqichini amalga oshirish va uni moliyalashtirish boʻyicha joriy yil yakuniga qadar takliflar kiritish topshirildi.
Magistral gaz quvurlari va gaz taqsimot tizimining asosiy qismi taʼmirtalab holga kelgan. Kelajakda isteʼmolchilarni kafolatlangan tabiiy gaz bilan taʼminlash maqsadida magistral gaz transport tizimini modernizatsiya qilish hamda gaz oqimini boshqarish (SCADA) tizimini joriy etish boʻyicha 1,6 milliard dollarlik loyiha amalga oshiriladi.
Bundan tashqari, gaz taqsimot tizimini modernizatsiya qilish, gaz isteʼmolini hisobga olish va nazorat qilish tizimini joriy etish loyihalariga xorijiy investitsiya va kreditlarni jalb etish boʻyicha topshiriqlar berildi.
Bungi kunda tabiiy gazning atigi 2 foizi chuqur qayta ishlanib, yuqori qoʻshilgan qiymatli mahsulotlar olinayotgan boʻlsa, kelgusi 10 yilda bu koʻrsatkichni 7 barobar oshirish imkoniyati bor. Shuning uchun “Oʻzbekneftgaz”
aksiyadorlik jamiyati neft va gaz kimyosi yoʻnalishiga ustuvor ahamiyat qaratishi zarurligi taʼkidlandi.
Yigʻilishda “Oʻzbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyati boshqaruv tizimi murakkab va koʻp pogʻonali boʻlgani sababli sohada islohotlar amalga oshirilishi sust kechayotgani tanqid qilindi.
Boshqaruv tizimini takomillashtirish maqsadida “Oʻzbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyatining tashkiliy tuzilmasini optimallashtirish, tarmoqqa oid boʻlmagan tashkilotlarni tizimdan chiqarish boʻyicha koʻrsatmalar berildi. Xususan, funksiyalari bir-birini takrorlaydigan boshqaruv boʻgʻinlarini qisqartirish, tarmoqdagi servis korxonalari hamda yordamchi ishlab chiqarishlarni davlat- xususiy sheriklik asosida investorlarga berish kerakligi taʼkidlandi.
Yoqilg'i fraktsiyalarini gidrotexnika bilan tozalash jarayonida ularning sifatini yaxshilash maqsadida kiruvchi oltingugurt, azot, kislorod, organometrik birikmalar va qatronlar bo'lgan moddalar, to'yinmagan aralashmalar chiqariladi.
Benzin fraktsiyalarini gidrotizilizatsiya va gidrodezulfuralash katalitik islohot birligi uchun xom ashyo tayyorlash uchun amalga oshiriladi. Bunday oldindan davolash islohot jarayonining muhim ko'rsatkichlarini xom ashyoni aromatizatsiya qilish chuqurligini oshirishga, ishlab chiqarilgan benzinning oktan miqdorini ko'paytirishga, shuningdek katalizatorning umrini ko'paytirishga yordam beradi.
Uglevodorodli gazlarni vodorod sulfididan tozalash uchun omin tozalash eng ko'p qo'llaniladi. Ushbu holatlar uchun boshqa kimyoviy chiqindilar ishlab chiqilmoqda.
Yuqorida aytilganlar bilan bog'liq holda, benzinni gidrotizatsiyalash jarayonida olingan oltingugurtli gazlarni aminli tozalash texnologiyasini takomillashtirish dolzarb bo'lib, ushbu kurs ishining mavzusi hisoblanadi.
Ishning maqsadi va vazifalari: benzinni gidrotexnika bilan tozalash jarayonida olingan oltingugurtli gazlarni aminli tozalash texnologiyasini takomillashtirish.
Shu munosabat bilan quyidagi vazifalar qo'yildi:

• 
  Mahalliy va xorijiy mualliflarning, shuningdek Internetdagi ma'lumotlarning tahlili asosida ushbu masala bo'yicha gazni qayta ishlash sanoatining hozirgi holati bo'yicha har tomonlama adabiy sharh tuzish;
  
• 
  kimyoviy va fizik yutgichlardan foydalangan holda gazni tozalash jarayonlarining mohiyatini aniqlash va tozalashning eng yaxshi variantini aniqlash;
  
• 
  gazni qayta ishlash sanoati qurilmalarining asosiy apparati va jihozlarini, shuningdek asbobsozlik xususiyatlarini tavsiflash;
  
• 
  Oltingugurtli gazlarni aminlarning suvli eritmalari bilan ixcham va ishlashga moslashuvchan gazlar bilan tozalash uchun aniqlangan shartlar mahalliy gazni qayta ishlash zavodlarida ko'rib chiqilishi kerak;
  
• 
  benzinli gidrotizimning oltingugurtli birikmalarini tavsiflash va ularning tasnifini, shuningdek bu jarayonda yuzaga keladigan asosiy reaktsiyalarni ko'rsatish;
  

oltingugurt o'z ichiga olgan gazlarni tanlab olish uchun taklif etilayotgan zamonaviy aminlarni ko'rib chiqing, ularning afzalliklari va kamchiliklarini ko'rsatib bering. Shu bilan birga, tarkibi, xom ashyosi, assimilyatsiya qilishning o'zi, mavjudligi va mavjudligi, gazni tozalash usuli va texnologik sxemasi, xom gaz tarkibidagi oltingugurt va organosulfur birikmalarining konsentratsiyasi kabi omillarni hisobga oling.
Ilmiy yangilik. Benzinni gidrotexnika bilan tozalash jarayonida olingan oltingugurtli gazlarni tozalash jarayonining turli xil variantlari ko'rib chiqiladi. Shu bilan birga, nafaqat gazni qayta ishlash zavodlarida ishlatiladigan gazni tozalash usullari va texnologik sxemalari, balki alternativ variantlar ham ko'rib chiqildi. Yuqoridagi barcha tozalash usullarining afzalliklari va kamchiliklari ko'rsatilgan.
Gidrogenlash reaktsiyasi issiqlik evolyutsiyasi bilan davom etishi ko'rsatildi, ammo jarayonning umumiy termal ta'siri kichik bo'lganligi sababli (20 - 87 kJ / kg ozuqa moddasi), gidroinfektsiyalangan benzin fraktsiyalari reaktorda haroratning sezilarli darajada ko'tarilishi bilan birga bo'lmaydi: kirishda u 330 - 350 ° C, chiqishda esa 370 - 380 ° C.
Ishning amaliy ahamiyati. Aminli eritmalar bilan gazni tozalash jarayonining variantlarini o'rganib chiqib, amin gazini ajratilgan eritma ta'minoti oqimlari bilan tozalash varianti, shuningdek turli xil darajadagi regeneratsiyaning tarmoqli eritma oqimlari bilan ominli gazni tozalash varianti eng keng tarqalgan ekanligi ko'rsatildi.

1.