‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

aqliy tahlil qilish,fikrda umumlashtirib
m uayyan, am aliy aham iyatga ega bo ‘Igan xulosalarga kelishdir.
Shu 
sababli bilish jarayonini amaliyotdan, inson va jamiyatning har 
bir davrdagi manfaatlaridan ajratib b o ‘lmaydi. V III—IX asrlarda 
yashagan buyuk vatandoshimiz Abu Abdulloh M uham m ad Ibn 
Muso al-Xorazmiy o ‘zining mashhur „Aljabr va al-m uqobala...“ 
kitobi yozilishining sabablari ustida to ‘xtalib, bu asar meros taqsim 
qilish, vasiyatnoma yozish, mol taqsimlash, adliya ishlarini yuritish, 
yer o ‘lchash, turli bitim lar tuzish bilan bog‘liq masalalarni hal 
etish zaruriyati bilan izohlanishini ko'rsatgan edi.
Olamni bilish, barcha bilimlardan amaliy faoliyatda foydalanish 
inson ijtimoiy, m a’naviy kamolotining negizidir. Roziy Abu Bakir 
M uham m ad Zakariy aytganidek, 
„foydali bo ‘Igan ishlarda о ‘zim iz
xulosa chiqarishim iz uchun bizga hayvonlarga nisbatan ustunlik—
aql berilgan. A ql orqali biz o ‘zim izni ulug‘lovchi, ziynatlovchi va
hayotim izni xayrli qiluvchi ham m a narsani bila olamiz. A ql bilan
o 'z x o h ish ,ista k la rim izg a y e ta m iz ■
D a rh a q iq a t, b iz a q l bilan
kem asozlik fa n in i bilib olam iz. A ql yordam ida o ‘z tanalarim izga
ju d a ко ‘p xayrli va shunga о ‘xshash fo yd a li san ’atni о ‘zida mujassam
qilgan tabobatni о ‘rganam iz■
A ql yordam ida Yerning shakli, Quyosh
va O yning k a tta lig i, y u ld u z la r h a ra k a ti, ularning uzoqligi va
y o ‘nalishini b ila m iz “.
Forobiy esa aqlli deb fazilatli, o'tkir muhokamali, yaxshi, ezgu 
ishlarga berilgan, zarur va foydali narsalarni ixtiro eta oladigan, 
yomon ishlardan o'zini chetga olib yuradigan kishilarni aytgan edi.