|
Falsafa — tafakkur
madaniyati, borliq haqidagi bilimlaming insoniyat ijtimoiy, iqtisodiy,
siyosiy, ma’naviy taraqqiyoti tarixining umumlashgan ifodasidir.
Falsafa insoniyat tarixida amalga oshirilgan boy tajribani yaxlit
o ‘rganib, umumlashtirib, ularning ijobiy, salbiy jihatlarini tahlil
etib, kelajakni oldindan ko'rishga im kon beradigan, kishilarning
yangi sharoitlardagi faoliyatiga asos bo'ladigan um um iy xulosalar
tizimini yuzaga keltiradi. Falsafada o ‘tm ish tahliliga katta e ’tibor
berilsa ham, asosiy maqsad — jam iyatning, insonning istiqboli
bilan bog‘liq bo ‘lgan m uam m olarni o ‘rganishdir. Shu jihatdan
jamiyatning tarixi va kelajagini yoritishga qaratilgan barcha ijobiy
ijtimoiy, siyosiy g‘oyalar, jum ladan milliy g ‘oyalar ham , o ‘ziga
xos falsafiy umumlashmalar, xulosalardir.
3
Falsafaga yangicha yondashish uning inson ijtimoiy, m a’naviy
kamolotidagi o ‘rni va aham iyatini ko‘rsata bilishni ham taqozo
etadi. Bu fan faqat faylasuflargagina emas, barcha sog‘lom fikrlovchi,
aqlli insonlarga xos tafakkur usulidir. Falsafani bilmaydiganlar
ham , h a tto uni in k o r etu v ch ilar ham , o ‘z hayoti va aqliy
salohiyatida falsafiy fikrlash ehtiyoji doirasidan chiqib keta
olmaydilar. Jamiyatda, jam oa ichida yashash, faoliyat ko ‘rsatish
ehtiyojlari, imkoniyatlari, hayot quvonchlari va tashvishlari bizni
ham m a vaqt falsafiy fikrlar girdobiga tortadi.
F a ls a fa n in g ilm iy u m u m la s h m a la r q ilis h so h a sid a g i
imkoniyatlari boshqa birorta fanda yo‘q. Falsafani fan sifatida
o ‘rganish: inson o ‘z hayoti va aqliy faoliyatida, fikrlash jarayonida
o ‘tgan ajdodlar yaratgan meros, qadriyatlar, a n ’analar, fikrlash
usullariga, m ukam m al g ‘oyalarga tayanishiga im kon beradi.
Falsafani yoshlarga o'rgatish esa ularni erkin, ijodiy fikrlab, hayot
saboqlaridan, olgan bilimlaridan mustaqil xulosalar chiqarishga
o'rgatishdir.
.
H ozir Tabiatshunoslik, Jam iyatshunoslik fanlari tez rivoj
lanib bormoqda. Turli fanlar, ularning tarmoqlari soni o ‘n besh
mingdan ortdi. Lekin, bu jarayon falsafaning ahamiyatini aslo
kamsitayotgani yo‘q. Fan rivojlangani sari turli sohalarda qo‘lga
kiritilayotgan kashfiyotlarni b ir-b iri bilan bo g ‘lash, u m u m
lashtirish, yakuniy xulosalar chiqarishga ham ehtiyoj ortib
bormoqda. Fanlaming qudrati ular har biri alohida bo‘lishida emas,
balki bir-biri bilan bog'lanib, rivojlanishidadir. H ar bir fanning
predrreti alohida bo ‘lsa ham , ular o ‘rganayotgan m uam m olar
yaxlit borliqning bir-biri bilan uzviy bog‘langan, birining mohiyatini
ikkinchisisiz bilib boim aydigan sohalardir. Falsafa esa, olamning
biror sohasini alohida olib o ‘rganmaydi, balki turli fanlarda qo'lga
kiritilgan kashfiyotlarni bir-biri bilan bog‘lab um um lashtiradi,
ilmiy, axloqiy qadriyatlarga tayanib, yakuniy metodologik xulosalar
chiqaradi. Hozirgi kunda turli fanlar o'rganayotgan m uam m olar
bir-biridan nihoyatda olisdir. Ular hozirga qadar inson tom onidan
kashf etilgan tabiat va jamiyatning barcha muammolarini o ‘z ichiga
oladi. Bunday sharoitda bir-biridan olis bo ‘lgan m uam m olarni
o ‘rganayotgan olim lar bir-birini falsafiy um um lashm alar orqali
anglaydilar.
Falsafaga yangicha yondashish —
ko‘p asrlik tarixiy taraqqiyot
jarayonida shakllangan, inson aql-zakovatining yetuk mahsuli
bo'lgan falsafiy meros va qadriyatlarni chuqur, xolisona o ‘rganish,
4
ularni davrimizning dolzarb m uam m olari bilan bogMab rivoj-
lantirish, mustaqil 0 ‘zbekiston tadrijiy taraqqiyotining ijtimoiy,
siyosiy, iqtisodiy, m a’naviy m uam m olarini yaxlit tahlil qilish,
kishilaming yangi dunyoqarashini shakllantirishdir.
Zero, Prezidentimiz I. Karimov ,,Fidokor“ gazetasi muxbiri
savollariga bergan javoblarida, haqli ravishda etiroz bildirib: ,,...va
biz mamlakatimizda ijtimoiy fanlarning rivoji zam on talablaridan
ortda qolayotganini tan olishga majburmiz. Bu borada xato va
kamchiliklarni zudlik bilan bartaraf etish choralarini ko‘rishimiz
lozim “ ‘ — degan edi.
Yangi falsafa,
Do'stlaringiz bilan baham: |
