Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “Umumiy tarix” kafedrasi

partizanlik urushi, qahraton qishning boshlanishi, Rossiya hududmlng kengligi va 
Fransiyadan uzoqlab ketgan ko'p sonli fransuz qo'shinlarini qurol-yarog’, o'q-dori, 
oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlashdagi uzilishlar va qiyinchiliklar Rossiyani 
mag'Iubiyatdan saqlab qoldi. Fransuz armiyasi tor-mor etildi. Napoleon bir qism 

---

57 
armiyasi bilan Fransiyaga chekindi.1813 
yil 
bahorida 
Fransiyaga 
qarshi 
Rossiya, Angliya, Shvetsiya, Prussiya, Ispaniyava Portugaliyadan iborat 6-
koalitsiya tashkil qilindi. Koalitsiyaning 300 ming qo'shinlaribilan fransuzlarning 
190 ming kishilik qo'shini o'rtasida hal qiluvchi jang 1813 yilning16-19 oktyabr 
kunlari Leyptsigda yuz berdi. Unda har 2 tomondan 140 ming kishi 
qurbonberilgan. Fransuz qo'shinlari mag'iubiyatga uchradi. 1814 yil harbiy 
harakatlar Fransiyaterritoriyasiga ko'chdi. 1814 yil martida Shomon shahrida 
Rossiya, Angliya, Avslriya vaPrussiya urushni oxirigacha ya'ni to'la g'alaba 
qilguncha davom ettirish haqida shartnomaimzoladilar. 31 mart kuni ittifoqchilar 
qo'shini Parijni egalladi. Senat Burbonlar sulolasinihokimiyatga tikladi. Lyudovik 
XVI ning ukasi graf Provanskiy Lyudovik XVIII nomi bilanFransiya taxtiga 
o'tirdi. 1814 yilda Parij tinchlik shartnomasiga ko'ra Fransiya 1792 
yilgichegaralariga qaytarildi. Napoleon Elba oroliga surgun qilindi.Napoleon 
ustidan g'alaba qilgan 4 asosiy davlat: Rossiya, Angliya, Prussiya, Avstriya 
vakillari 1814 yil 1 sentyabrdan 1815 yil 9 iyunigacha bo'lgan vaqt davomida 
Yevropadagi siyosiy holatni tartibga solish uchun Venada kongress chaqirdilar. 
Ular "legitimizm" prinsipini ya'ni, hokimiyatning yo'qotgan monarxlarni 
hokimiyatga tiklash uchun harakat qilayotgan bir vaqtda, 1815 yil 1-martda 
Napoleon Bonapart 1000 kishilik qo'shin bilan Parijga keiayotganligi haqida xabar 
tarqaladi. 20 martda Napoleon Fransiya taxtini egalladi. Napoleonga qarshi tezda 
7-koalitsiya tuzildi. Unga Rossiya, Angliya, Shvetsiya, Prussiya, Ispaniya va 
boshqa davlatlar kiradi. Juda katta harbiy ustunlikka ega bo'lgan koalitsiya 
qo'shinlari 18 iyun kuni Bryussel yaqinidagi Veterloo qishlog'ida Napoleon 
qo'shinini tor-mor etadi. 22 iyunda o'zining yangi 100 kunlik boshqaruvidan so'ng 
Napoleon taxtdan voz kechishga majbur bo'Idi va Muqaddas Elena oroliga surgun 
qilindi. Fransiyaga yangidan kontributsiya solindi.Vena kongressi qarorlari 
Yevropada dvoryan-monarxik reaksiyaning kuchayishiga sabab bo'Idi. Inqilobiy 
va milliy-ozodlik harakatlariga qarshi kurashni kuchaytirish maqsadida Yevropa 
davlatlarining reaksion hukumatlari o'zaro "Muqaddas ittifoq" deb atalgan ittifoq 
luzdilar. 1815 yil 26 senlyabrda Aleksandr 1 tomonidan tayyorlangan bu hujjat 
Angliya va Turkiyadan tashqari barcha monarxik davlatlar tomonidan imzolandi. 
Unung a'zolari sof birodariik va xristian dini prinsiplaridan kelib chiqqan holda 
bir-birini qo'llab-quvvatlash majburiyatini oldilar.