Mamleketlik universiteti jumanov m. A

termoperiodizm 
dep 
aytiladi. Kiin menen tiinnin almasiwi natiyjesinde temperaturanm 
kiindiz koterilip, tiinde paseyiwine kunlik termoperiodizm 
delinedi.
Tropikaliq osimlikler ushm kiin menen tiin ortasmdagi 
temperatura parqi 3-6 C, ortasha zonalar osimlikleri ushm 5-6 C, 
shol-dala osimlikleri ushm 10C tan 20°C qa deyin.
Ortaliq penen osimlik temperaturasi ortasmdagi ayirmashihq 
gradienti giizetiledi, bunday jagdayda kopshilik osimlikler keri 
temperatura gradientine jaqsi beyimlesedi, 
sebebi topiraq 
temperaturasi hawa temperaturasman pas boladi.
93

---

3.4. Osimliklerdin temperaturaga baylanisli ekologiyahq
toparlan
Organizmlerdin issiliq yaki suwiqliqqa shidap, denesine 
ziyan keltirmesten oz halatin uslap tunwma 
temperaturaga
shidamhhgi 
delinedi. Osimliklerdin temperaturaga shidamliligi, 
olardin 
protoplazmasman 
ekstremal 
jagdaylarga 
shidaw 
qasiyetleri olardin 
tolerantligi 
dep ataladi..
Osimliklerdin temperaturaga salistirmali qatnasin tomendegi 
toparlarga bolinedi.
1.
Termofil 
-issiliqti suyiwshi megaterm osimlikler, bul 
toparga joqan temperaturali issi bulaqlarda bakteriyalar, suw 
otlan- Phormidium bijahense, Oscillatoria filiformis kibi kok-jasil 
suw otlan 85°C, ayinm bakteriyalar 95.5°C da ushiragan, olardan 
tisqan tropikaliq ham subtropikaliq zonanm qurgaq, quyashli 
jerlerine beyimlesken shop deneli osimlikler, putalar, terekler, 
madeniy osimlikler kiredi.
2. 
Kriofil 
osimlikler: bul toparga suwiqqa shidamli, 
mikroterm, temperatura tomen jerlerge beyimlesken osimliklerge 
tundranm lishaynikleri, moxlan, barqulla jasil iyne japiraqli ham 
japiraqli putalar, joqari taw osimlikleri, qar ham muz ustinde 
rawajlanatugm aym m suw otlan, bakteriyalar tan.
3.
Mezoterm 
osimlikler. Bul topar wakilleri temperaturanm 
ortasha 
jerlerge 
beyimlesken 
temperaturanm 
shidamliliq 
tochkasma qarap mezoterm osimlikler suwiqqa shidamli ham 
issiga shidamli toparlarga bolinedi
Tomen temperaturaga salistirmali qatnasma qarap osimlikler 
tomendegi ekologiyahq toparlarga bolinedi.