O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

423

---

2
4
88-rasm. 
Eshituv analizatori:
1-quloq suprasi; 2-tashqi eshituv yo 'li;
3 -n o g ‘ora parda; 4-oval teshik; 5-yumaloq teshik; 6-bolg‘acha;
7-sandoncha; 8-uzangi; 9-yarim aylana kanal; 10-eshituv nervi; 11-ichki
quloq; 12-chig‘anoq; 13-Yevstaxiyev nayi.
0 ‘rta quloqda m. tensor tumpani bilan m. stapedius deb ataluvchi 
ikkita muskul bor. Birinchisi qisqarganda nog‘ora pardani taranglaydi, 
shu tufayli nog‘ora pardada tebranishlaming amplitudasi chegaralanadi, 
ikkinchisi esa o ‘zangini m ahkam ushlab turadi va shu bilan uning 
harakatlarini cheklaydi. Bu muskullar qattiq tovush berilgandan so‘ng 
10 ms dan keyin reflektor ravishda qisqaradi. 0 ‘rta quloq bo‘shlig‘ini 
burun-halqum ga tutashtiruvchi Evstaxiy nayi borligidan o ‘rta quloq 
bo‘shlig‘idagi bosim atmosfera bosimiga teng bo ‘ladi.
Ichki quloq tuzilishi va vazifalari.
Ichki quloqda chig‘anoq joylashgan 
b o iib , u yerda eshituv reseptorlari joylashgan. Chig‘anoq suyakdan tuzilgan 
spiral kanal bo iib , sekin-asta kengayib boradi, odamda 2,5 o iam n i tashkil 
qiladi. Suyak kanalining diametri chig‘anoq asosida 0,04 mm, chig‘anoq 
uchida esa 0,5 mm ni tashkil qiladi. Suyak kanal boshidan oxirigacha, ya’ni 
chig‘anoqning deyarli uchigacha ikkita parda bilan ajralgan: yupqaroq parda 
vestibulyar membrana
yoki 
reysner membranasi,
zichroq va mayinroq parda 
esa 
asosiy membrana
deb ataladi. Chig‘anoqning uchida ikkala membrana

---

o ‘zaro birlashadi, ularda helicotma degan teshigi bor. Vestibulyar membrana 
bilan asosiy membrana chig‘anoq bilan suyak kanalini uchta tor y o i: yuqori, 
o‘rta va pastki kanallarga ajratib turadi.
C hig'anoqning yuqori kanali yoki vestibulyar narvoncha (scala 
vestibuli) oval darchadan boshlanib, chig‘anoq uchigacha davom etadi, 
bu yerda teshik orqali chig'anoqning pastki kanali-nog‘ora narvoncha 
(scala tumpani)ga kelib tutashadi, nog‘ora narvoncha esa yumaloq darcha 
sohasida boshlanadi. Yuqori va pastki kanallari perilimfa bilan to ig a n , 
o ‘z tarkibiga ko 'ra serebral suyuqlikka o ‘xshab ketadi.
Yuqori va pastki kanallar orasida o ‘rta kanal yotadi. Bu kanalning 
bo‘shlig‘i ikkala kanal bilan tutashmaydi va endolimfa bilan to ig a n
b o ia d i. Bu suyuqlikning tarkibi perilimfaga nisbatan 100 barobar k o ‘p 
kaliy io n larin i u sh lasa, 10 b aro b ar oz n atriy ionlarini u shlaydi. 
C hig‘anoqning o i t a kanali ichida, asosiy membranada tovush sezuvchi 
apparat-kortiy organi joylashgan. C hig‘anoqda tukli reseptor hujayralar 
m av ju d b o i i b , ana shu h u ja y ra la r to v u sh te b ra n is h la rin i nerv
qo‘zg ‘alishlriga aylantiradi (trans formatsiya).
.1
:
---------*------------ 
1-2
i l l ...--5 
6
89-rasm . 
K o rtiy o rg a n i:
1-tektorial membrana; 2-tashqi sezuvchi hujayralar; 3-ichki sezuvchi
hujayralar; 4-spiral gangliylar; 5-nerv tolalari; 6-bazal membrana;
7-tayanch hujayralar.
Tovush te b ra n ish la rin in g c h ig 'a n o q ka n a lla ri orqali o 'tish i.
Tovush tebranishlari uzangi orqali oval darcha m em branasiga o ‘tib,
425

---

chig‘anoqning yuqori va pastki kanallaridagi perilimfani tebrantiradi. 
Perilimfaning tebranishlari yumaloq darchaga yetib borib, yumaloq darcha 
membranasini tashqariga siljitadi. Vestibulyar membrana juda yupqa 
parda b o iib , yuqori kanal perilimfasining tebranishlari shu parda orqali 
o ‘rta kanal endolimfasiga bemalol o‘ta oladi. Shu tariqa, yuqori va o ‘rta 
kanallaridagi suyuqlik tebranishlarni shunday o ik a z a d ik i, suyuqlik 
membrana bilan to‘silmaganday va ikkala kanal yagona umumiy kanalday 
tuyuladi.