Проблемы архитектуры и строительства
2016, №2
54
buklama ko’rinishda bo’ladi), ob’yekt tasvirini
fotomaterial (fotoplyonka yoki fotoplastinka)ga
tushirib beradigan ob’yektiv, fotoplyonka yoki
fotoplastinkaning yorug’lik sezgir qatlamiga
yorug’lik
nurini
o’tkazishni
ta’minlaydigan
zatvor,
ravshanlikka
to’g’rilash
mexanizmi,
vidoiskatel (ko’rinish qidirgich), fotoplyonkani
qayta o’rash mexanizmi, fotoplyonka kassetasi,
zatvor va chaqmoqlampa ishini sinxronlovchi
sinxrokontakt,
ekspozitsiya
vaqtini
yarim
avtomatik aniklaydigan fotoeksponometr, zatvorni
ishga tushiradigan avtomatik tepki.
Miloddan avvalgi 350
yilda yunon olimi
Aristotel kichik teshik (mas, darcha) dan qorong’i
xonaga tushayotgan yorug’lik nurlaridan xonaning
qaramaqarshi devorida tashqaridagi, darcha oldi-
dagi narsalarning yorug’lik tasviri hosil bo’lishi
mumkin, degan edi. 18 asr o’tgandan keyin
Leonardo da Vinchi bu hodisadan turli narsalar-
ning tasvirini qog’ozga chizishda foydalangan.
1611 yildan emisastro nomi I. Kepler ikki lin-
zadan iborat teleskopik tizimni yasadi. 1840 yilda
avstriyalik olim I.Petsval bir necha linzadan iborat
optic tizimni (ob’yektivni) hisoblab chiqdi va unin
emisoptigi P.F. Foixtlender yasadi. 19-asr 30-
yillarida fransiyalik Jiro kassetasi katta bo’lgan
yog’och fotokamerani ko’plab ishlab chiqardi.
1842 yilda Germaniyada metal korpusli Fotoappa-
rat ishlab chiqarila boshlandi. 1888 yilda ameri-
kalik ixtirochi J. Istmen dunyoda birinchi marta
rolikka o’ralgan fotoplyonka o’rnatilgan Fotoap-
parat yaratdi. 1924 yilda "Leys"
firmasi kichik
formatli "Leyka" Fotoapparatni, 1970-yillarda
ekspozitsion parametrlari yarimavtomatik va av-
tomatik o’rnatiladigan, ob’yektivi avtomatik fo-
kuslanadigan, fotozatvori elektron boshqariladi-
gan, plyonkani tortish mexanizmi elektr yuritmali
Fotoapparatlar yaratildi. Hozir fototasvirlarni bir-
zumda chiqarib beradigan, uyali telefonapparatiga
"singdirilgan"
Fotoapparatlar
mavjud.
Qo’llaniladigan fotomaterialga qarab, Fotoappa-
ratlar plyonkali va plastinkali bo’ladi.
Ba’zida Fotoapparatdan ko’z ilg’amas (fotoqat-
lamda qayd qilinadigan)
ultrabinafsha yoki in-
fraqizil nurlarni sur’atga tushirishda foydalaniladi.
Bunday hollarda ko’zguli ob’yektiv yoki nurlarga
mos keluvchi linza komponentlari, shaffof materi-
allar: kvars, flyuorit, litiyftoridli (ultrabinafsha
nurlar uchun); natriyxlorid, kremniy, germaniyli
(infraqizil nurlar uchun) ob’yektiv ishlatiladi.
Ob’yekt tasvirini biror tor spectral intervalda olish
yoki fotosyomkada surat badiiy yaqqol chiqishi
uchun ob’yektivda olib qo’yiladigan turli yoruglik
filtrlari qo’llaniladi. 20-asr oxiriva 21-asr bosh-
laridan raqamli Fotoapparat qo’llanila boshlandi.
FOTOBIOLOGIYA (foto... va biologiya) — ul-
trabinafsha va infraqizil nurlar ta’sirida organiz-
mlarda sodir bo’ladigan jarayonlarni o’rganadigan
fan; biologiyaning birbo’limi. Fotoapparatga 18—
19 asrlarda asossolingan. Uning paydo bo’lishi
fotosintezning kashf etilishi, rangli ko’rish
jaray-
onining asoslab berilishi, yorug’lik ishtirokida
sodir bo’ladigan tabiiy hodisalar (fotoperiodizm,
fototaksis va boshqalar) ning aniqlanishi bilan
bog’liq. Lekin Fotoapparat mustaqil fan sifatida
20-asrning
2
yarmida
nurlanish
kvant
ta’limotining ishlab chiqilishi, shuningdek, bioki-
myo, biofizika va fiziologiyaning
rivojlanishi bi-
lan bog’liq
Адабиётлар:
1. Астафьев Н. Исторические открытия, С-Пб.,
1982
2. Когда, где, как и почему это произошло /
Сост. Найджел Хоукс, Тим Хейли, Кейт Спенс ва
бошқалар.; Ред. Майкл Уорт Дэвисон, Йен Стюарт,
Аза Бригс.; - Лон.: ЗАО "Изд. дом Ридерз Дай-
джест", 1998. - 448 б.