15-Mavzu: Terrorizm va undan aholini muhofaza qilish. Reja: Terrorizm va undan aholini muhofaza qilish Теrrorizmga qarshi kurash

14.2.Xalqaro terrorizm va uning salbiy illatlari. 
XX asrning ohiri va XXI asr boshlarida terrorizm insoniyat hayotiga katta 
havf sola boshladi. O`zining niyatini oshkora eta boshladi. Jumladan, Nyu-Yo`rk 
(AQSH) shahridagi butunjahon savdo markazining ikki binosi sanoqli daqiqalar 
ichida er bilan yakson bo`ldi. Shuningdek, Irlandiya va Angliyadagi "UPA", 
Ispaniyadagi "ETA", Osiyoda jinoyatkorona faoliyat olib borayotgan "AL - Qoida", 
"Khamas" kabi er yuzasining turli burchaklaridagi 500 ga yaqin terrorchilik 
tashkilotlari turli ko`rinishdagi qabih ishlarni amalga oshirdilar va hozirda ham olib 
bormoqdalar. Rasmiy ma’lumotlarga qaraganda 1975 yildan to bugungi kungacha 
dunyoning turli mamlakatlarida 10 mingga yaqin terroristik harakatlar sodir etilgan.
Oxirgi yillarda terrorchilik uslublari ancha kengayganligi ma’lum. 1970 
yillarda biror shaxs yoki siyosiy arbobga qarshi uyushtirilgan terror amaliyoti 
ko`proq qo`llanilgan bo`lsa, hozirda jamoat joylarida, samolyot, avtobus, poezdlarda 
portlashlarni sodir etish orqali ko`plab, tasodifiy kishilarning qurbon bo`lishiga olib 
keladigan qo`poruvchilikni amalga oshirishga qaratilgan. Avvallari terrorizm, 
odamlarni garovga olishdan maqsad pul undirish bo`lgan bo`lsa, hozirda terrorchilar 
asosan, Xalqaro munosabatlar sohasida va mamlakatlarda beqarorlikni keltirib 
chiqarish borasida mo`ljallangan siyosiy maqsadlarga erishishni ko`zlaydilar.
Bugungi kunda terroristik harakatlarning yanada faollashish jarayoni yuz 
bermoqda. U hozirgi kunda XXI asrning "global" muammosiga aylanib qoldi.
Terrorchilik tashkilotlar o`zlarida mavjud bo`lgan barcha imkoniyatlarni 
ishga solib, o`z maqsadiga erishish uchun qonli yurishlarni ham qilmoqdalar. Ular 
turli hildagi kimyovimy va biologik qurollardan foydalanishga urinmoqdalar. 
Ma’lumotlarga qaraganda 200 martadan ortiq shunday qurol va vositalardan 
foydalanilgan. Jumladan, 1994 yil Yaponiyaning "AVM Cinrico" diniy terroristik 
tashkiloti tomonidan "zarin" kimyoviy vositasini ishlatish oqibatida 7 kishi vafot 
etgan, 114 nafar kishi turli darajadagi tan jarohatini olgan. 1995 yilda mazkur 
terroristik tashkilot tomonidan Tokio metrosi 16 bekatining zararlanishi oqibatid a 
12 yo`lovchi halok bo`lgan, 400 kishi turli darajada tan jarohati olgan. Bunday 
zararli moddalar Quvaytda, Iroqning Kurdiston hududlarida va boshqa davlatlarda 
qo`llanilib, ko`plab insonlarning o`limiga sabab bo`lgan.
Terroristik guruhlar yovuz harakatlarini amalga oshirishda kishi e’tiborini 
o`ziga tortmaydigan, kichik hajmli, tashqi tomoni har kuni foydalaniladigan 

---

buyumlar ko`rinishidagi narsalardan foydalanmoqdalar (masalan, jomadan, sumka, 
sellofon paket va boshqalar).
Terroristlar tomonidan qo`llaniladigan qurollarning foydalanish ob’ektlari - 
odamlar ko`p to`planadigan joylar: metro bekatlari, aeroportlar, temiryo`l va 
avtomobil bekatlari, katta binolar, yopiq turdagi konsert va sport zallari, kinoteatrlar, 
yirik shaharlardagi suv haydash tizimlari, suv omborlari va boshqa ob’ektlar.
Ular ko`proq portlovchi modda va qurilmalardan: fugas, mina, granatalardan 
foydalanadilar. Terrorchilarni bunday qurollardan foydalanib o`z harakatlarini 
amalga oshrishlari kuchli ta’sirga kiradi. Chunki, bunday portlovchi qurilmalar har 
kimning e’tiborini o`ziga tortmaydi va o`zi bilan birga uni olib yurish imkoniyati 
yuqori bo`ladi. Masalan "o`yinchoq mina", "o`yinchoq qopqonlar" va boshqalar.
Terrorchilarning qo`llayotgan turli ko`rinishdagi portlovchi moddalarning
havfli maydoni quyidagicha:
- granata parchasining tarqalishi 50-100 metr;
- mina parchasining uchishi 100-300 metr;
- keysning havfli maydoni 250-300;
- jomadon, sumkaga solingan portlovchi moddaning havfli maydoni 350-400 metr;
- avtomobilga qo`yilgan portlovchi moddaning havfli maydoni 50-300 metr;
- "o`lim belbog`i"ning havfli maydoni 50-300 metr.
Terrorchilar tomonidan keng qqllanilayotgan qurollardan biri tuproq ostida 
portlatiladigan mina va fugaslar hisoblanadi. Fugas yoki mina tipidagi portlovchi 
moddalarni mina izlovchi jihozlar yordamida topish mumkin emas. Chunki bunday 
tipdagi portlovchi qurilma plastik materiallardan yasalgan bo`lib, uni faqat 
saperlarning mahsus tayoqchasi yordamida aniqlash mumkin. Buni aniqlash 
jarayoni o`ta havfli bo`lib, kichik bir hato ham inson hayotiga havf solishi ehtimoli 
juda yuqori.