2-mavzu. O‘simlik to‘qimalari. Reja

Tashqi ajratuvchi to‘qimalar.
Bulardan 
temirli tuklar
– trixomalar epidermisdan 
hosil bo‘ladi. Gazanda o‘simligining kuydiruvchi tuklari ham tashqi ajratuvchi 
to‘qimalarga kiradi. U kichik shpritsni eslatuvchi, ichida shirasi bo‘lib, teriga sanchilishi 
bilan shu shira badanga o‘tib kuydiradi. 
Nektarniklar
hasharotlarni jalb qiluvchi nektarlar ajratib chiqaradi. Ular asosan, 
gulda bo‘ladi. 
Gidatodlar
(yunon. 
gidor, gidatos-suv
; 
odos-yo‘l
) tashqariga suv tomchilari va unda 
erigan tuzlarni ajratib chiqaradi. O‘simlik organizmiga vaqtincha suv miqdori ko‘p bo‘lib 
transpiratsiya faolligi sust kechganda gidatodlar orqali 
guttatsiya
hodisasi kechadi, ya’ni 
tashqariga suv tomchilari ajralib chiqadi. Bu hodisa o‘simliklarda yoz oylarida ertalab nam 
yetarli bo‘lganda kuzatiladi. 
Tashqi ajratuvchi to‘qimalarga, shuningdek, hasharotxo‘r o‘simliklardagi ovqat 
hazm qiluvchi tuklarni ham kiritish
mumkin. Bu tuklardan ajralgan suyuqlik moddalar 
(fermentlar, kislota-lar) yordamida ushlangan hasharotlar hazm qilinadi. 
Ichki ajratuvchi to‘qimalar. 
Ko‘pchilik ninabargli daraxtlarning yog‘ochligi, po‘st 
va bargida uchraydigan smola yo‘llari 
smola kanallari 
deb ataladigan uzunasiga ketgan 
bo‘shliqlardan iborat bo‘lib, ularning ichki tomoni parenxima hujay-ralari bilan 
qoplangan. Bu hujayralar 
ajratuvchi hujayralar
deb ataladi. 
Sut naychalari
o‘simlik tanasida tarmoq-lanib ketgan kanallar sistemasidan iborat. 
Sut naychalari doimo tirik bo‘lib, unda muallaq holda kauchuk, juda kichik smola 
tomchilari, kraxmal donachalar va alkaloidlar bo‘ladi. Bu ko‘knori, sutlamagul, qoqio‘t 

---

kabi o‘simliklarga xos bo‘lgan sutsimon shiradir. Ayrim o‘simliklar, masalan, Braziliya 
geveyasining sutsimon shirasidan ko‘plab kauchuk olinadi. Bu o‘simlik ekvator zonasiga 
barcha mamlakatlarda ko‘plab o‘stiriladi va katta xo‘jalik ahamiyatiga ega.