O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

“Swap” turidagi amallar. 
Mazkur atama iqtisodiy adabiyotda 
tez-tez foydalaniladi. Oltin bozoriga nisbatan qoʻllanilganda u bir 
vaqtda teskari bitimni amalga oshirish bilan metallni oldi-sotti qilish 
kabi talqin qilinishi mumkin. Mazkur bitimlarning hajmi spot turidagi 
amallar hajmidan ortadi, chunki oltin svoplar qimmatbaho metallar 
bozorining holatiga spot bitimlari kabi uncha kuchli taʼsir qilmaydi. 
Bu amallar boʻyicha standart bitim 32 ming unsiyani (1 tonnani) oʻz 
ichiga oladi.
Amalda oltinli svoplarning uch turini ajratish qabul qilingan: 
- vaqt boʻyicha svop (moliyaviy svop); 
- metallning sifati boʻyicha svop; 
- joylashgan joyiga koʻra svop. 
Vaqt boʻyicha svop (moliyaviy svop)
svoplarning klassik turidir. 
U naqd va shoshilinch kontrbitimning qoʻshilishidan iborat: aynan bir 
xil miqdordagi metallni spot shartida xarid qilish (sotish) va forvard 
sharti bilan sotish (xarid qilish). Ancha yaqin bitimning ijro etilish 
sanasi valyutalash sanasi deb aytiladi, muddati boʻyicha ancha 
uzoqlashtirilgan ijro etish sanasi esa - svopni tugatish sanasi deb 
aytiladi. Bitim amalda istalgan muddatga tuzilishi mumkin: bir kundan 
bir necha yilgacha boʻlgan muddatga. Svop bitimining odatdagi 
muddatlari 1, 3, 6 oy va bir yil hisoblanadi. Operatsiyaning mohiyati 
svop muddati oʻtishi bilan oltinni sotib olish huquqini saqlab qolgan 
holda oltinni valyutaga konvertatsiya qilish imkoniyatidan iborat. 
Shartnomaning amal qilish muddati oxirida tomonlar bitimning 
muddatini uzaytirish yoki teskari hisob-kitoblarni amalga oshirib 
svopni bekor qilish toʻgʻrisida kelishib olishlari mumkin. Keyingi 
yillarda svop operatsiyalari keng ommalashdi. Dastavval, shu usulda 
mablagʻlarni jalb qilish dollarli depozitlarni jalb qilishga qaraganda 
foydali ekanligi ravshan, chunki svoplar boʻyicha foizli stavkalar 
ancha past. Bundan tashqari, oltinni zararsiz jalb qilish imkoniyati 
yaratilib, bundan bank, masalan, metall hisob-varaqlari boʻiycha 
qoldiqlarni boshqarish uchun foydalanish mumkin. Nihoyat, bu 
operatsiyalar markaziy banklar oʻrtasida ommabopdir. Bu hol, oʻz 
oltin zaxiralarini konvertatsiya qilishni istab, ular oʻz harakatlari oltin 

---

146 
bozoriga jiddiy taʼsir qilmasligidan xavotir olmasalar ham boʻladi; 
bevosita sotuvlar oʻrniga bozorda oltin kontragentlar oʻrtasida koʻchib 
yuradi.