O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

Metallning sifati boʻyicha svop. 
Amalda shunday holat ham 
vujudga kelishi mumkinki, bunda bozor ishtirokchisiga unda mavjud 
boʻlgandan koʻra yuqoriroq probali oltin kerak boʻlib qolishi mumkin. 
Bunday xohish metall sifati boʻyicha svop doirasida amalga oshirilishi 
mumkin. Bunday svop bir sifatdagi metallni bir vaqtda xarid qilish 
(sotish) oʻrniga boshqa sifatdagi oltinni sotish (xarid qilishni) nazarda 
tutadi. Bunda ancha yuqori sifatga ega metallni sotayotgan tomon 
oltinning bir turini boshqa turiga almashtirish bilan bogʻliq boʻlgan 
bitimning miqdoriga va xarajatning miqdoriga bogʻliq boʻlishi 
mumkin boʻlgan mukofotni oladi. 
Joylashgan joyiga koʻra svop. 
Bunday svop oltinni bir joyda 
xarid qilib (sotib), uni boshqa bir joyda sotishni (xarid qilishni) 
nazarda tutadi. Oltin bir joyda qimmatroq boʻlishi mumkinligi uchun 
bu holda tomonlardan biri mukofot oladi. 
Depozit amallari. 
Oltin moliyaviy aktiv hisoblangani uchun u oʻz 
egasiga u qarz obyekti boʻlib qolganda daromad keltirishi mumkin. 
Mazkur amallar metallni hisobvaragʻiga jalb qilish zarur boʻlganda 
amalga oshiriladi. Bunda oltin boʻyicha depozit stavkalari valyuta 
stavkalaridan odatda pastroq boʻlib qoladi, bu valyutaning ancha 
yuqori likvidligi bilan izohlanadi. Standart depozit muddatlari - 1, 2, 3, 
6 va 12 oy, lekin ular kamaytirilishi yoki, aksincha uzaytirilishi 
mumkin. Bank, depozit shartnomalar doirasida qimmatbaho metallarni 
jalb qilib, maʼlum bir muddat mobaynida ulardan foyda olish uchun, 
masalan oltin qazib olishni mablagʻ bilan taʼminlash sxemasida, 
arbitraj operatsiyalari uchun va h.k. foydalanishi mumkin. Oltin egalari 
ega kiritilgan oltindan daromad olishadi, shuningdek tabiiy metallni 
saqlash bilan bogʻliq xarajatlardan ozod boʻladi. 
Forvardlar. 
Yuqorida sanab oʻtilgan bitimlardan tashqari jahon 
bozorida boshqa operatsiyalar almalga oshirilishi mumkin: metallni 
ikkinchi ish kunidan oshuvchi muddatga yetkazib berishni nazarda 
tutuvchi forvard bitimlar toʻgʻrisida gap boradi. Bunday bitimni tuzib, 
xaridor kelajakda spot bozorida metallning narxi oshib ketishidan 
himoyalanadi. Sotuvchi, oʻz navbatida kelajakda narxlarning pasayib 

---

147 
ketishidan oʻzini himoya qilishni nazarda tutadi. Sugʻurta qilish 
kelajakda oʻzaro hisob kitoblarni amalga oshirish rejalashtirilayotgan 
narxni qayd etish yoʻli bilan taʼminlanadi. Biroq, bunday bitim yanada 
qulayroq konyunkturadan foydalanish imkonini bermaydi. 
Forvard bekor qilinishi mumkin emas. Uni faqat bitimda kelishilgan 
tovar miqdorini joriy kurs boʻyicha oldi-sotti yoʻli bilan keyinchalik uni 
forvard bitimida belgilangan kurs boʻyicha sotib uni faqat muvozanatga 
keltirish (forvard pozitsiyasini yopish) mumkin. Banklararo oltin 
bozorida mazkur bitimlar juda kamdan-kam tuziladi. Metallni muddatga 
sotish zarur boʻlganda sotuvchi, odatda, uni spot sharti bilan sotadi, keyin 
esa svop bitimini tuzadi: metallni spot shartlarida xarid qiladi va shu 
bilan bir vaqtda uni forvard shartlarida sotadi.