O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

39.4 “Shо‘rtanneftgaz” MChJ tarmog‘idagi konlar neftining tarkibidagi yо‘ldosh 
gazlar va ulardan foydalanish yо‘llari 
 
Yо‘ldosh neft gazining iste’mol xossasini hisobga olib, uning yuqori issiqlik 
beraoluvchanlik tavsifidan va komponentlari tarkibida neftgazkimyosi uchun qimmat 
xom-ashyolarning mavjudligi tufayli oldindan quritish muammolarini yechish va uning 
tarkibidan (H
2
S, CO
2
) komponentlarni ajratish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Yо‘ldosh neft gazlarini utilizatsiya qilish yо‘nalishi 
-undan tovar xomashyo sifatida foydalanish va magistral gaz tarmoqlariga 
uzatish;
-olingan qurum-xom-ashyosini yoqish-kimyoviy ishlab chiqarish jarayonida 
foydalanish; 
-xususiy tarmoq uchun elektr energiyasini ishlab chiqarish va chetga sotish; 
-gazdan xususiy tarmoq uchun foydalanish va tovar gazidan voz kechish. 
Hozirgi vaqtda neftgazkondensat konlarida yо‘ldosh gazlarni utilizatsiya qilish 
neft va gaz uyumlarini birgalikdagi qazib oluvchi quduqlar tо‘ri orqali ishlatilganda 
qо‘llanilmoqda. 
Yо‘ldosh gazlarni utilizatsiya qilishning ikkita sxemasi 
Birinchi holatda
qatlamning energiyasi GKTQsi orqali oqimni uzatishda yetarli 
bо‘lganda. Bu sxema quyidagi konlarda qо‘llanilgan: Kо‘kdumaloq, Jeynov, Umid, 
Janubiy Kemachi, Shimoliy SHо‘rtan, Shakarbuloq, Yangi Qoratepa, Shirkent va 
Tо‘rtsari konlarida. 
Ikkinchi holatda qatlam energiyasi qazib olingan mahsulotni GKTQ orqali 
haydash uchun bosimini yetarli bо‘lmaganligi uchun SKSsi qо‘llaniladi. Xuddi 

---

344 
shunday sxema orqali Kо‘kdumaloq, Jeynov, Umid, Janubiy Kemachi, Shimoliy 
SHо‘rtan, Shakarbuloq konlaridagi past bosimli gazlar va mash’ala gapzlari utilizatsiya 
qilinadi. Neft qazib oluvchi korxonalarning YNGlarini utilizatsiya qilish balansi 
sxematik kо‘rinishda quyida keltirilgan 10.4-rasm. 
Kichik konlarni ishlatish sharoitida neft reserslarining chegaralanganligiga 
bog‘liq holda utilizatsiya qilish bо‘yicha qarorlarni qо‘llashda kompressor stansiyasini 
qurilish uchun sarflanadigan xarajatlarni qoplashi masalasiga yuqori talablar qо‘yiladi. 
Quyida kam debitli past bosimli gaz konlarida qо‘llaniladigan blokli bajarilgan 
kompressor keltirilgan.