O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

CH
87,79 
4
2
H
C
3,66 
4
3
H
C
1,11 
i-
10
4
H
C
0,23 
i-
10
4
H
C
0,48 
i-
12
5
H
C
0,18 
n-
12
5
H
C
0,27 
14
6
H
C
0,35 
16
7
H
C
0,29 
18
8
H
C
0,16 
5
C
+yuqori 
1,25 
2
N
0,37 
2
CO
4,1 
C
N
2
1,01 
Jami 
100 
Gazning molekulyar massasi 
19,44 
Gazni 20
0
Sdagi va 760 mm.sim.us. zichligi, kg/m
3
0,8121 
Q,
past
, kkal/m
3
8505,47 
C
5+
potensial tarkibi, g/m
3
45,74 
 
GQHA 
moduli 
tarkibiga 
kiruvchi 
ajratgichlar 
HSAtidan 
keyin 
kondensatsiyalangan gazni kompressorga kirishda suyuq holda tushishini oldini oladi.
Janubiy Kemachi konida birinchi variantdagi SKSda gazni utilizatsiya qilish 0,1 dan 
7,55 MPa bosim ostida olib boriladi va о‘lchov tugunlarida gazning hajmi о‘lchanadi 
hamda maxsus gaz uzatmasi orqali GKTQda tо‘planadi. 
 
Taqribiy hisoblarga asosan 
5
C
+ 
potensial tarkibi umumiy mash’ala gazning 
oqimida 45,74 g/m
3
va 60% miqdorida kondensat qazib olinganda Janubiy Kemachi 
koni GKTQsidan chiqadigan qо‘shimcha gaz 71,354 t/kun yoki 23546 t/yilni tashkil 
qiladi. SKSsining ikkinchi varianti bо‘yicha gaz 0,1 dan 7,5 MPa bosimda siqilganda 
va о‘lchov tugunlari orqali о‘lchanadi hamda Janubiy Kemachi-Shimoliy О‘rtabuloq-
Mubarak GQIZining gaz uzatmasiga yо‘naltiriladi. Kompressor orqali 2,6 mln. m
3
/kun 
miqdorida gaz 0,1 dan 5,5 MPa bosim ostida siqilganda kompressor vali 25,53 MVt 
energiyani iste’mol qiladi. SKSsini qurishda ikki pog‘ona li markazdan qochma nasos 
bloki gaz turbinali yuritmali turda о‘rnatilgan. Ishlab chiqarish binosida HSA, 
ajratgichlar va yoqilg‘i gazini tayyorlash agregati qurilmasi о‘rnatilgan.
Gazni tanlangan siqish ikki pog‘ona da olib boriladi birinchi, pog‘ona ga gaz 
havoli sovutish apparatiga kirib keladi, ikkinchi pog‘ona ga berishdan oldin past 
bosimgacha sovutiladi. HSAdan chiqishda gaz sovutilgandan keyin uning tarkibidagi 
kondensatsiyalangan suyuqlikni ajratish uchun gaz ajratgichlar о‘rnatiladi. Ikkinchi 
pog‘onadan keyin gaz sovutish qurilmasiga beriladi va yuqori bosimli HSAda talab 
qilingan haroratgacha sovutiladi. Undan keyin ajratgichlarda tо‘planadi, keyin esa 
о‘lchash tuguniga va gaz uzatmasiga beriladi. Mash’ala gazlarini о‘lchash uchun har bir 

---

343 
kondan biriktiruvchi gaz uzatmasi-kollektorlariga qо‘shilish joyiga tezkor о‘lchaydigan 
о‘lchash tugunlari о‘rnatiladi.
Kompressor sexidan tashqari maydonda quyidagilar о‘rnatilgan: gazni tozalash 
qurilmasi; gazni vodorod sulfiddan bufer gazini tozalaydigan va tayyorlaydigan 
qurilma; impuls gazini tayyorlaydigan qurilma; gazni о‘lchash tuguni; azotni saqlash va 
saqlash maydoni; mash’ala ajratgichini mash’ala xо‘jaligi. 
Bufer gazini vodorodsulfiddan tozalash va tayyorlash qurilmasi SKSsini yoqilg‘i 
bilan va GQHAtini bufer gazi bilan ta’minlaydi. Qurilma sxemasida vodorod sulfiddan 
tozalash ham kо‘rib chiqilgan. Nasosli moy ombori agregatni moy bilan ta’minlaydi, 
SKSsidan foydalanish jarayonida moyni tozalash va regeneratsiya qilishni amalga 
oshiriladi. Saqlovchi klapanlardan va texnologik jihozlardan gaz mash’ala 
kollektorlariga tashlanadi va ajratgich orqali mash’ala xо‘jaligiga beriladi. SKSsi 
maydonida tо‘liq yordamchi binolarni va inshootlarni majmuasi kо‘rib chiqilgan.
Gazning tozalash jihozlarning tarkibiga blok va tо‘suvchi, rostlovchi va
armaturani saqlagichlar, detallarni va quvur uzatmalarni biriktirgichlar kiradi. SKSsiga 
о‘rnatiladigan jihozlar tizimni xavfsizligini, ishonchliligini va samarali ishlarini, shu 
bilan birgalikda nazorat-о‘lchash asma`ruzalari va avtomatikalar, moy, tebranish sathini 
kuzatish, sovutish, gazlanganligini va yong‘inlarni paydo bо‘lishini nazorat qilish, 
avtomatik yong‘inni uchirish, qizdirish, shamollatish, elektr va havo bilan ta’minlanish 
ishlarini amalga oshiradi.