O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi markazi

 
7.4. Jinoyatning maxsus subyekti
Jinoyat huquqi nazariyasida jinoyatning maxsus subyekti tushunchasi berilgan. 
Shaxsni jinoyatning maxsus 
subyekti, 
deb hisoblash uchun subyektning zarariy belgilari bilan birga (yosh, aqli rasolik), albatta, boshqa belgilar ham 
bo'lishi kerakki, bunday belgisiz shaxsning tegishli norma bilan jinoiyjavobgarlikka tortilishi mumkin emas. 
Ko'p hollarda ushbu belgilar jinoyat-huquqiy normalar dispozitsiyasida ko'rsatiladi yoki ularni sharhlash orqali 
aniqlanadi. Jinoyatning maxsus subyekti belgilari turlicha bo'lib, ular xizmat, kasb, fuqarolik yoki harbiy majburiyat 
bo'yicha bo'lishi mumkin. Masalan, boshqaruv tartibiga qarshi jinoyatlarning subyekti faqat mansabdor shaxs bo'la oladi 
(205, 206, 207, 208, 209, 210, 211-moddalar), harbiy xizmatga oid jinoyatlarda faqat harbiy xizmatchilar subyekt bo'la 
oladi (279-300-moddalar). Transport harakati va undan foydalanish bilan bog'liq bo'lgan jinoyatlarda uning subyekti 
faqat transport vositasini boshqarayotgan shaxs bo'la oladi (260, 266-moddalar). 
Ta'mirlash qoidalarini yoki transportni ekspluatatsiyaga chiqarish qoidalarini buzganlik jinoyatida subyekt faqat 
ta'mirlovchi yoki transportning texnik holati uchun javobgar shaxsgina bo'la oladi. Davlat sirlarini oshkor qilganlik 
uchun davlat sirlari xizmat yoki kasb yuzasidan ishonib topshirilgan shaxsgina javobgarlikka tortiladi (162-modda). 
Jinoyat qonunining «Maxsus» qismini o'rganish shuni ko'rsa-tadiki, jinoyatning maxsus subyekti belgilarini 
quyidagicha tasnif-lash mumkin: 
1) fuqaroligi; 
2) demografik belgilari (jinsi, yoshi); 
3) mansabi; 
4) harbiy xizmatga aloqadorligi; 
5) bajarayotgan ishi; 
6) kasbiy majburiyati; 
7) shaxsiy majburiyatlari; 
8) subyektning asosiy holatlari (retsidivist, xavfli retsidivist). 
Bu tasnif, albatta, taxminiydir. Har bir ijtimoiy xavfli harakat sodir etilganida sud-tergov xodimlari jinoyatning 
maxsus subyektining alohida belgilarini aniqlashi lozimki, bularsiz harakat sodir etgan shaxs ushbu jinoyatning 
subyekti, deb topilmasligi kerak. 

---

45 
118