O ’. M. Asqarova, M. A. Abdullaeva, M. Boltaeva andragogika

tanqidiy
munosabatda bo’ladi.
Keyin,
katta yoshli inson dunyoqarashni shakllantiradigan hayotiy, 
ijtimoiy, kasbiy tajribaning katta zahirasini to’playdi va kelayotgan har qanday 
axborotni shu tajriba nuqtai nazaridan baholaydi.
Uchinchidan,
katta yoshli inson o’qishga amaliy yondashadi, o’qish 
yordamida xayotiy muammolarini hal etishga harakat qiladi.
To'rtinchidan,
o’quvchi yoki talabadan farqli ravishda, u olgan bilimlarini 
shu zahoti ko’llashga va o’quv jarayonidan shu zahoti qoniqish hosil qilishga 
harakat qiladi.
Beshinchidan,
uning axborotni idrok etish jarayoni emostional baholash 
bilan birga kechadi, bunda uning miyasi salbiy xissiyot uyg’otadigan har qanday 
axborotni to ’xtatib qo’yishga harakat qiladi.
O ’qituvchi har bir darsga tayyorgarlik ko’rayotganda yuqoridagi holatlarni 
doimo hisobga olishi kerak, lekin bularning hammasini yodda tutish, bir qolipda 
ishlashi shart emas.
O ’qituvchi o ’zini tinglovchilar o’miga qo’ya olishi(identifikastiya), 
tasa w u r qilishi 
va mashg’ulotlarda o’tirish qanchalik qiziqarli bo’lishini
15

---

maqsad qilishi lozim. Agar sizda bilim olish uchun chidam va aqliy mexnat 
qilishga tayyorlik bo’lsa, bu boshqalarda ham xuddi shunday ekanligini 
anglatmasligini yodda tuting.
Katta yoshli kishilam i biz shuni xoxlaganimiz va shuncha adabiyotlarni 
varaqlab, tayyorlanganimiz uchungina qiynash kerak emas. Ushbu fanda 
ta’limning andragogik m odeli deb nomlangan katta yoshli kishilar bilan 
ishlashning 
asosiy 
qoidalarini, 
katta yoshli 
kishilarga 
ta ’lim 
berish 
qonuniyatlarini bilish va unga amal qilgan xolda mashg’ulotlarni tashkil etish 
hamda o’tkazish talab etiladi.
YUqorida qayd etilgan kattalar ta’limining o’ziga xos xususiyatlarini 
e ’tiborga olsak m a’ruzalar ham, bir necha kishi faol bo’ladigan oddiy seminarlar 
ham, boshlovchi ustunlik qiladigan suhbat shaklidagi m ashg’ulot ham katta 
yoshdagilar auditoriyasini xisobga olgan xolda o’tkazilishi lozim. Katta yoshli 
insonning fiziologik, 
psixonevrologik, alohida psixologik xususiyatlari 
pedagogik jarayonga unchalik ham 
mos kelmaydi. SHuning uchun, katta 
yoshdagilar guruhi bilan ishlaganda monolog - dialogdan ustunlik qiladigan, 
guruh esa faol ishtirokchi emas, passiv tinglovchi bo’ladigan holatdan farq 
qiladigan tamoyillarga asoslanish lozim.
Bunday yondashuvda 
o’qituvchining ham vazifasi o ’zgaradi, oddiy 
ma’ruzachi yoki boshlovchi o’rniga u moxir psixolog va tashkilotchi bo’lishi, 
guruhni 
samarali natija beruvchi, faollikka undovchi, erkin fikr yurituvchi 
faoliyatga jalb eta olishi kerak.
Endi biz "boshlovchi", "o’qituvchi", "ma’ruzachi" kabi odatiy atamalar 
o ’rniga andragogikada o ’m ashib qolgan "moderator" so’zini qo’llaymiz. 
Moderator (lotincha ’’ramkada ushlash”, “chegaralash”) bu katta yoshdagilar 
guruhi bilan tenglik va dialog tamoyillari asosida tashkil etilgan har qanday 
ishni olib boruvchi inson xisoblanadi.
Biz quyida o ’qituvchi, majlis yoki seminar boshlovchisi, klub raxbarini 
nazarda tutganimizda aynan shu so’zni qo’llaymiz. M oderator faoliyatini 
belgilovchi 4 ta asosiy tam oyil mavjud.