Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 2.13. Монополия шароитида импорт тарифи ва 
импорт квотаси иқтисодий оқибалари
P
Q
Qt
Pw
Pq
MC
MRq
Dq
D
Квота
Df
Dt
Pw+t
0
Qf
Qq
Хулоса: импорт квотаси божга нисбатан кўпроқ монопол кучни яратади. 
Монополия шароитида импорт божлари квотага нисбатан ташқи савдо 
сиѐсатнинг самаларироқ воситаси ҳисобланади.
 
4. 
Экспортни ва импортни лицензиялаш 
Лицензиялаш
– ўрнатилган миқдорда маълум бир вақт оралиғида 
маҳсулотни экспорт ѐки импортига давлат органлари томонидан бериладиган 
рухсатномалар орқали давлат томонидан ташқи иқтисодий фаолиятни 
бошқариш.
Лицензиялаш квоталашнинг таркибий қисми бўлиши мумкин ѐки давлат 
бошқарувининг мустақил воситаси сифатида қўлланилиши мумкин. Биринчи 
ҳолатда лицензиялаш фақат квота доирасида маҳсулотни олиб кириш ѐки олиб 
чиқиш ҳуқуқини тасдиқлайдиган ҳужжат кўринишида бўлади, иккинчи ҳолатда 
эса конкрет шаклларга айланади:

Бир марталик лицензия
– битта ташқи савдо операциясини амалга 
ошириш учун ҳукумат томонидан конкрет фирмага бериладиган бир йиллик 
рухсатнома; 

---

138 

Генерал лицензия
- операциялар миқдорини чекламайдиган у ѐки бу 
маҳсулотни бир йил давомида олиб кириш ѐки олиб чиқиш учун рухсатнома; 

Глобал лицензия
- миқдорни ѐки қийматни чекламайдиган ушбу 
маҳсулотни жаҳоннинг барча мамлакатига маълум бир вақт оралиғида олиб 
кириш ѐки олиб чиқиш учун рухсатнома; 

Автоматик лицензия
– экспорт қилувчи ѐки импорт қилувчидан 
давлат органи томонидан рад этила олмайдиган
талабнома тушганидан сўнг 
бериладиган рухсатнома. 
Лицензияларни тақсимлаш усуллари: 

Аукцион
– лицензияларни рақобат асосида сотиш. Лицензияларни 
тақсимлашнинг энг самарали усули ҳисобланади ва давлат ғазнасига 
маҳсулотга ўрнатилган бождан келиб тушадиган даромадларга тенг фойда 
келтира олади.

Ошкора афзал кўриш тизими 
– лицензияларни ҳукумат томонидан 
маълум бир фирмаларга олдинги даврда уларнинг импорт ҳажмига ѐки миллий 
импорт қилувчилар талабининг тузилмасига пропорционал тарқатиш.

Танлов асосида лицензияларни тарқатиш 
– экспорт ѐки импортни 
энг самарали усул орқали амалга ошириш қобилиятини кўрсатган фирмаларга 
лицензияларни ҳукумат томонидан бериш. Асосан ушбу усул эксперт 
комиссияси тузилишини, конкурсни бир неча турини ўтказиш учун баҳолаш 
мезонларини ишлаб чиқишни талаб қилади, ва бу катта ҳаражатлар ва 
ноҳақликлар билан боғлиқ бўлади.