Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 2.11. Монополия шароитида импорт тарифи
P
Q
Qf
Qm
Df
Pw
Pm
MC
MR
D
Qt
Dt
Pw+t
Агар импортга бож киритилса, миллий монополист P
w+t
нархни ўрнатади 
(2.11 - расм). Лекин у нархни монопол даражагача кўтара олмайди, чунки 
истеъмолчилар нарх P
w+t 
даражасидан юқори бўлса, импорт маҳсулотини сотиб 
оладилар. Монополист MC га тенг нархни ўрнатади ва бунда унинг ишлаб 
чиқариш ҳажми Q
t 
га тенг бўлади. Яъни, импортга тариф киритилиши 
натижасида маҳсулотнинг ички нархи P
w+t 
гача кўтарилади, унинг монополист 

---

136 
томонидан ишлаб чиқариш миқдори Q
f
дан Q
t
гача кўпаяди, талаб ҳажми эса D
f 
дан D
t
гача камаяди. Маҳсулотнинг импорт ҳажми D
f
Q
f
дан D
t
Q
t
гача 
қисқаради. 
Импорт квотасини киритилиши 
Фараз қиламиз, ҳукумат Q квотани киритяпти (2.12 - расм). Ушбу ҳолатда 
монополист нархни P
w
даражасидан юқорироқ ўрната олади.
. 
Бунда у рухсат 
этилган импорт ҳажмидан ташқари ушбу нарх даражасида мавжуд бўлган 
талабни қондиради. Яъни монополист қондириш керак бўлган талаб ички талаб 
ва импорт квотаси фарқига тенг (Dq). Энди монополист мавқеи тикланди ва у 
максимал фойдани меъѐрий харажатлари ва меъѐрий даромадлар эгри 
чизиқлари кесишган нуқтасида олади (MC = MRq). Яъни монополистнинг 
фойдасини максималлаштирадиган нарх Pq га, маҳсулотни ишлаб чиқариш 
ҳажми эса Qq га тенг бўлади. 
Расм 2.12. Монополия шароитида импорт квотаси 
киритилишнинг иқтисодий оқибалари
P
Q
Pw
Pq
MC
MRq
Dq
D
Квота
Qf
0
Qq
Импортни бир хил даражагача импорт ҳажмини камайтирадиган импорт 
божи ва квоталари иқтисодий оқибатларини таққослаймиз (2.13 - расм). 
Божнинг t ставкаси импорт ҳажмини Df – Qf дан Dt - Qt даражагача 
камайтиради. Квота ҳам импортни шу миқдога камайтиради туширади. Аммо 
уларнинг натижалари бир хил эмас. Бож киритилгандан кейин ички ишлаб 
чиқаришнинг ҳажми Q
t
га, ички нарх эса P
w+t 
га тенг бўлади. Квота 

---

137 
киритилганидан кейин ишлаб чиқариш ҳажми пастроқ (Q
q
), баҳо эса юқорироқ 
(P
q
) бўлади.