Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Тескари демпинг 
– маҳсулотларни ички нархларига нисбатан экспортга 
бўлган нархларини ошириш.

Ўзаро демпинг
– бир ҳил маҳсулот билан пасайтрилиган нархлар бўйича 
мамлакатларнинг ўзаро савдоси.

---

150 

Доимий демпинг
– маҳсулотларни паст нархлар бўйича доимий 
экспорти. 
Доимий демпинг асосида ташқи бозорга нисбатан ички бозордаги нарх 
бўйича талаб эластиклигининг пастроқ бўлиши ѐтади. Бу ички бозорда 
нисбатан юқори монопол кучга эга фирмаларга маҳсулотларни ташқи бозорга 
нисбатан юқорироқ нархлар бўйича сотиш имконини беради.
2.19 – расмда содда қилиб тушунтириш мақсадида фирманинг меъѐрий 
харажатлари ўзгармас ва у ўз маҳсулотининг бир қисмини ички бозорда (1-
мамлакатда) сотади ва ва бир қисмини экспорт қилади деб олинган. Фойдани 
максималлаштириш учун фирма ички ва ташқи бозорда меъѐрий даромадлар 
(MR) ва меъѐрий харажатлар (MC) тенглигига эришиш керак . Ички бозорда 
рақобат қилувчи фирмалар сони камлиги ва фирма юқори монопол мавқега эга 
эганлиги сабали, у ўз товарини S
1
миқдорда P
1 
нархда сотади. Ташқи бозорда 
эса рақобатдош фирмалар сони кўп, фирманинг монопол кучи эса паст. Шунинг 
учун фирма 2-мамлакатда S
2
миқдордаги ўз товарини P
2
нархда сотиши унинг 
фойдасини максималлаштиради. Шундай қилиб, ички бозорда ташқи бозорга 
нисбатан ўз маҳсулотини қимматроқ нархда сотиб, фирма демпинг сиѐсати 
орқали уз фойдасини максималлаштиради.
Расм 2.19. Демпинг ва унинг иқтисодий оқибатлари 

---

151 
Демпинг сиѐсатини амалга ошириш учун зарурий шартлар қуйидагилар: 

Турли мамлакатларда маҳсулотга бўлган талаб эластиклигидаги 
фарқлар – ички бозорда нарх бўйича талаб эластиклиги ташқи бозордагига 
нисбатан пастроқ бўлиши керак; 

ишлаб чиқарувчига юқори нархларни ўрнатиш имкониятини 
яратадиган соф бўлмаган рақобат муҳити; 

бозор ҳимояланганлиги, яъни ишлаб чиқарувчи ички бозорни ташқи 
бозордан четлаш имконияти мавжудлиги (катта транспорт ҳаражатлари ва 
савдо тўсиқлари туфайли).