24- ma’ruza: Alternativ (muqobil) va tiklanuvchi energiya manbalari. Reja

Birlamchi yoqilg‘i-energetika resurslarini ishlab chiqarish
(mln.t.n.e.) 
1.1-rasm 
O‘zbekistonda birlamchi yoqilg‘i-energetika resurslarini ishlab chiqarish tuzilmasi (2003 
yil) 
 
 
O‘zbekiston yoqilg‘i-energetika majmui "O‘zbekneftgaz" milliy xolding kompaniyasi
va "O‘zbekenergo" davlat aksionerlik kompaniyasining neft, gaz, ko‘mir qazib oladigan va 
ularni qayta ishlash natijasida olingan mahsulotlarni hamda elektr energiyani iste’molchilarga 
yetkazib bera digan korxona va tashkilotlarni o‘z ichiga oladi Kommunal-maishiy
iste’molchilarni issiqlik bilan ta’minlashni esa mahalliy hokimiyat organlariga bo‘ysunadigan 
korxonalar amalga oshiradi. Yoqilg‘m sanoatining xomashyo bazasini 190 dan ortiq neft, gaz 
kondensati, gaz, qo‘ng‘ir va tosh ko‘mir konlari tashkil etadi. Bu kondarning umumiy zaxirasi 
2,2-5,1 milliard tonnagacha neft ekvivalenti miqdorida baholanadi: jumladan neftning 
zaxirasi 82-245 million tonna neft ekvivalenti, tabiiy gazning zaxirasi 1476-1979 million tonna 

---

neft ekvivalenti, ko‘mirning zaxirasi 639-2851 million tonna neft ekvivalenti miqdorida 
baholangan [6,10,12,13,14]. Eng tushkin ma’lumotlarga ko‘ra, neft qazib olish kelgusi 10-
12, tabiiy gaz qazib olish 28-30 yilgacha davom etadi. Ko‘mir zaxirasi uzoq muddatgacha 
yetishi mumkin, biroq energiya balansiga qo‘shimcha ko‘mir resurslarini jalb qilish katta 
mablag‘ talab qiladi va ko‘mirdan foydalanilayotgan joylarda ekologik vaziyatning 
yomonlashuviga hamda issiqxona gazlari chiqindilarining ko‘payishiga sabab bo‘lishi 
mumkin. 
Nazorat savollari: 
 
1.
Qanday alternativ (muqobil) va tiklanuvchi energiya manbalarni bilasiz? 
2.
Qanday tugaydigan va tugamaydigan energiya resurslari mavjud? 
3.
Tiklanadigan energiya resurslariga nimalar kiradi ? 
4.
Tabiiy energiya resurslari bilan bog‘liq ekologik muammolar haqida gapirib bering. 
5.
Respublikamizda birlamchi elektr energiyasini ishlab chiqarishda neft va tabiiy gaz 
resurslarining va boshqa resurslarning tutgan o‘rni qanday ? 
6.
“Tonna neft ekvivalenti” deganda nimani tushunasiz ?