Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) 
Feodal düzenden Cumhuriyet’e kadar aile yapısında devam eden 
ünvan ve lâkâpların çoğu, saltanattan kalan mevkî ve makamların 
ifadesiydi. Bunların yerlerinde kalması, eşitlik ilkeleriyle bağdaş-
mıyordu. Ayrıca devlet kayıtlarının tutulmasında ve düzgün yürü-
tülmesinde de sorunlarla karşılaşılıyordu. Bunun için önce soyadı 
kanunu çıkarıldı. Bu kanuna göre her aile reisi bir soyadı olacaktı. 
Ayrıcalık ifade etmemek şartıyla bu adın, mensup olduğu ailenin 
eskiden beri kullandığı ad olmasında da yasaklama yoktu. Böyle 
olmayanlar, anlam ve söyleyiş olarak tercih ettikleri bir has ismi, 
soyadı olarak alabileceklerdi. Kanun 21 Haziran 1934’te kabul 
edildi. 24 Haziran 1934’te yürürlüğe girdi. Tatbiki için de bir yıllık 
süre tanındı. 
24 Kasım 1934’te Gazi Mustafa Kemâl’e, kişiliğine ve milletine hiz-
metlerine en yaraşır buluş olarak Atatürk soyadı verildi. Öyle ki, 
bundan sonra asıl adı olan Mustafa Kemâl nadir olarak kullanıl-
maya başlandı. Kendisi de imza olarak K. Atatürk’ü kullandı. 26 
Kasım 1934’te lâkâp ve ünvanlar kaldırıldı. 
Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi (5 Aralık 1934) 
 
1934 yılının son ayında, 5 Aralık 1934’te Türk kadınına seçme ve 
seçilme hakkı verildi. Dünyanın birçok Batılı ülkesinde tanınma-
mış olan bu hakkın verilmesi, Atatürk devrinin en büyük ve anlamı 
gereği gibi kavrandığı takdirde geniş sonuçlar vereceği şüphesiz 
olayıydı. Kanunun gerekçesi, aradan 76 yıl geçmiş olmasına rağ-
men bugün de ibretle hatırlanmaya değer. Türk milletinin geçmiş 
devirlerinde kadının seçkin ve imtiyazlı yeri hatırlatılıyor, daha 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 99 / 174
sonra kafes arkasına itilmiş kadının genel varlıktan kopuşundaki 
acı çöküşler sıralanıyor, Türk kadınının ırkına has meziyetleri için-
de erkeği ile her alanda eşitliği ispatlanıyor ve ülkenin her karar 
devrinde olduğu gibi millî mücadele günlerinde de kadının hizmet 
örnekleri hatırlatılarak, rejimin Türk kadınına şükran borcunu 
ödeme gününün geldiğine işaret ediliyordu. 
Kadına seçme ve seçilme hakkı, yaklaşmış olan milletvekili seçim-
leri dolayısıyla özellik taşımaktaydı. Kadının bugünkü gibi her 
hizmet alanında yetişmemiş olmasına rağmen çeşitli sahalarda 
emeklerini tescil etmiş seçkin Türk kadınları, Cumhuriyet Halk 
Fırkası’nın adayları olarak üstelerde yer aldılar. 18 Türk kadını 18 
ayrı ilde milletvekili seçilerek Meclis’e katıldı. İbretle hatırlanmalı-
dır ki, aradan 76 yıl geçmiş olmasına, çok partili devre girmemize, 
kadının bazı sahalarda erkeğinden önde bulunmasına rağmen, o 
seçimlerden yani Atatürk devrinden sonra parlamentoda kadın sa-
yısı, devamlı gerileme gösterdi.