Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

1. Türkiye-Milletler Cemiyeti İlişkileri:
1930 yılına doğru Avru-
pa’da gruplaşmaların belirli bir durum almaya, bunun uluslararası 
barış ve güvenliği yeni tehlikelerle tehdit etmeye başladığı sıralar-
da, Türkiye halen uluslararası işbirliği çalışmalarının dışında kal-
mış bulunuyordu. Ancak, Türkiye’nin uluslararası politikada çoğa-
lan ağırlığı, Batılı devletler üzerinde de etkisini göstererek, onları 
Türkiye ile işbirliği yapmaya yöneltti. Zira 1930’da Fransız Dışişleri 
Bakanı’nın girişimiyle kurulmak istenen Avrupa Birliği’ne Türki-
ye’nin de alınması birçok Avrupa devleti tarafından istenmiştir. 
Bundan bir süre önce de, 1928’de, Türkiye Kellogg Paktını imzala-
mış ve Silâhsızlanma Konferansına katılmıştı. Ancak Türkiye, bu 
uluslararası işbirliği ve kollektif barış çalışmalarında bulunmakla 
beraber, henüz Milletler Cemiyeti’ne girmemişti. 
Bilindiği gibi, Milletler Cemiyeti I. Dünya Savaşından galip olarak 
çıkan büyük devletlerin önderliğiyle, Versailles sisteminin süreklili-
ğini sağlamak amacıyla kurulmuştu. I. Dünya Savaşında yenilen 
devletler, bu arada Türkiye örgüte üye olarak alınmamıştı. Ancak, 
1930 yıllarına gelindiğinde, uluslararası siyaset alanında meydana 
gelen hızlı değişmelerin sonucunda, yenilen devletler de örgüte 
alınmaya başlanmıştı. 
Türkiye, zaman zaman Milletler Cemiyeti’ne girmesi söz konusu 
olduğu halde, örgüte üye olmakta acele etmemiştir. Bunda, Musul 
bunalımında Milletler Cemiyeti’nin İngiltere’nin etkisi altında kal-

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 114 / 174
ması, aleyhinde karar alması ve bu nedenle örgüte karşı uyanan 
tepki ile bu sıralarda Türkiye’nin yakın ilişkileri bulunduğu Sovyet-
ler Birliği’nin tutumu önemli rol oynamıştır. Türkiye gibi Sovyetler 
Birliği de örgütün dışındaydı ve her iki ülke Milletler Cemiyeti’ne 
güvensizlik duyuyordu. 
Sovyetler Birliği, 1932 yılına kadar Batılı devletlerle iyi ilişkiler ku-
ramadığı için, Türkiye’nin bu devletlerle ilişkilerini normal-
leştirmesinden ve Milletler Cemiyeti’ne üyeliğinin söz konusu ol-
masından memnun kalmamıştı. Bu da Türkiye’nin üyeliğini ge-
ciktirmişti. Bununla beraber, 1931 yılında Türkiye prensip olarak 
Milletler Cemiyeti’ne girmeyi benimsemiş ve bu konuda bir nota ile 
de Sovyetler Birliği’ne güvence vermişti. 
Türkiye, Atatürk’ün direktifleri üzerine, Milletler Cemiyeti’ne ken-
disi müracaat ederek değil, örgüt tarafından davet edilerek girmek 
istiyordu. Nitekim Milletler Cemiyeti Genel Kurulu, 6 Temmuz 
1932’de, yaptığı olağanüstü toplantı sırasında İspanya’nın önerisiy-
le Türkiye’yi davete karar vermiştir. Bunun Türkiye’ye bildirilmesi 
üzerine, Türkiye Büyük Millet Meclisi, 9 Temmuz 1932’de, daveti 
kabul ettiğine dair karar almış ve bu, aynı gün Örgütün Genel Sek-
reterliğine bildirilmiştir. Bundan sonra işlemlerin tamamlanması 
ile 18 Temmuz 1932’de, Milletler Cemiyeti’nin 43 üyesinin ittifakla 
aldığı bir kararla, Türkiye örgütün üyesi olmuştur. 
Böylece Türkiye, Milletler Cemiyeti’ne üye olmakla, aynı zamanda 
uluslararası işbirliğine resmen katılmış oldu. Bundan sonra da ba-
rışın korunması çalışmalarına Örgüt içinde ve dışında devam etti.