Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

Интернет сайтлари
1.www.ziyonet.uz
2.www.pedagog.uz 
2-Илова 
Лаборатория машғулоти. 
Топшириқ 1. 
Фикрий масалаларни ечишда тасаввурнинг роли. 
1. Китоб жавонига икки томлик асарлар туплами кўйилган. Биринчи том 300 
саҳифалик, иккинчиси эса 200 сахифалик. Жавонда китоб курти пайдо 
бўлиб, китоблардан биринчи томининг биринчи саҳифасидан иккинчи 
томининг охирги саҳифасигача кемириб ташлади. Китоб қурти 
китобларнинг неча саҳифасини кемирган? 
Саволга 500 саҳифа деб берилган жавоб тўғри эмас. Саволга тўғри 
жавоб бериш учун китобни жавонга қандай терилганини (тартибини) аник 
билиш олиш лозим. Китоб қурти бирорта саҳифани ҳам кемирган эмас. 
Чунки би-ринчи томнинг биринчи саҳифаси, иккинчи томнинг охирги 
саҳифаси билан ёнма-ён турибди. 
2. А шаҳардан Б шаҳаргача 120 км. А шаҳардан чиққан поезд соатига 30 км 
тезлик билан Б шахар томон юра бошлади. Шу вақтда Б шаҳардан чиққан 
капалак соатига 60 км тезлик билан А шаҳар томон учиб кела бошлади. 
Капалак Б шаҳардан чиқиб А шаҳар томон учар экан, А шаҳридан чиққан 
поезд билан учрашиб Б шаҳри томон учиб кетар ва яна Б шаҳридан чиқиб 
поездгача учиб келар ва Б шаҳри томон учиб қайтар эди. 
Шу жараён А шаҳридан чиққан поезд Б шаҳрига етиб келгунга қадар 
давом этди. Айтингчи, капалак неча км йўл босди? 
Агар ишни капалакнинг учишини ва унинг Б шаҳри томон келаёт-ган 
поезд билан неча марта учрашганлигини тасаввур қилишдан бошласак, 
иасалани ечолмаймиз. 
Масала оддий арифметик хисоблаш йўли билан ечилади. Поезд со-
атига 30 км тезлик билан юрар экан, Б шахарига 4 соатдан сўнг етиб келади. 

---

88 
(120:30) капалак соатига 60 км тезликда учар экам, 4 соат давомида фазода 
бўлганлиги учун у 240 км масофани учиб ўгди. 
Иккала масала ечилгач, талабаларга масалани ечиш йўлларининг 
таҳлили заминида ҳар бир масалани ҳал килишда тасаввур қандай рол ўйна-
ганлигини аниқлаш топширилади. 
Фикрий масалаларни хал қилишда тасаввур ижобий ва салбий таъсир 
кўрсатиши мумкшшшши уқтириш билан талабаларга мусгақил равиица ҳар 
икки масалага аналогик мисоллар ўилаб топиш ва ечиш вазифаси топ-
ширилади. 
 
Толшириқ II. 
- 
Фикр юритиш операциялари ва асл сифатлари таҳлилига доир. 
А. Тушунчадарни таққослаш жараёнининг кечимини текширbш. Таж-
риба материали сифатида бир неча жуфт тушунчалар берилади, автобус ва 
троллейбус, булбул ва саъва, от ва сифат, сезга ва идрок, эгоизм ва 
эгоцешризм, хайвонот ва ўсимлик каби. Экспериментатор ҳар бир жуфт 
тушунчани ўқигач, уларни таққослашни, яъни ўхшаш томонлари ва 
тафовугларини аниклашни топширади. Кунда синалувчи мумкин қадар 
кўпроқ белгаии аниклашга харакат қилиши зарур. 
Топшириқнинг сифати текширилганда ўхшаш ва фарқ белгиларининг 
сони ҳисобга олинади. Таққослашнинг сифати синалувчининг билим 
даражасига боғлиқ эканлиги аниқланади. Текшириш натижалари жадвалда 
акс эттирилади, агар ўхшаш ва фарқ кўрсаткичлари 20 дан ошиқ бўлса, 
таққослаш 5 балл билан баҳоланади. Агар қиёсий белгилар 10-15та бўлса 4 
балл, 10 дан кам бўлса, 3; 5 дан кам бўлса 2 балл билан баҳоланади. 
 
Жумбоқ 
а) икки киши дарё ёқасига келди, соҳилда бир дона қайиқча бўлиб, унга 
фақат бир киши сиғиши мумкин. Йўловчилар шу қайиқчада нариги соҳилга 
чиқиб олиб йўлларида давом этадилар. 
Айтингчи йўловчилар қандай қилиб нариги сохилга чиқиб олдилар? 
б) берилган сонларнинг жойлашиш қонуниятини аниқланг ва етишмаётган 
сонни топиб ёзинг.
7 
9 
5 
11 
4 
15 
12 
6 
13 
8 
11 
- 
в) қаламнинг учини қоғоздан узмаган ҳолда қандай қилиб учта тўғри чизиқ 
орқали квадратнинг тўрт нуқтасини кесиб ўтиб, бошланғич нуқтага қайтиш 
мумкин? 
 

---

89