Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

ТАФАККУР ОПЕРАЦИЯЛАРИ- фикрлаш жараёнида қўлланиладиган 
турли ақлий усуллар. 
ТАНҚИДИИ ТАФАККУР- хулоса чиқариш, исботлаш ва инкор қилиш 
каби мантиқий операцияларда хақиқатни аниклаш учун хизмат қиладиган 
тафаккур. 
ТАФАККУРНИНГ МАЗМУНДОРЛИГИ- фикр объекти ҳисобланган нарса 
ва ҳодисалар ҳақидаги чин ҳукмлар ва тушунчалар йиғиндиси билан 
ифодаланадиган ақл сифати. 
ТАФАККУР ТЕЗЛИГИ- маълум бир назарий ёки амалий масалани 
узил-кесил ҳал килиш учун кегган вақт бирлиги билан белгиланадиган ақл 
сифати. 
ТАФАККУР СИФАТЛАРИ- фикрнинг мазмунлилиги, кенглиги, 
мустақиллиги, ихчамлиги, танқидийлиги, тезлиги кабилардан иборат ижобий 
индивидуал фарқлари; тафаккур сифатлари асосан шахснинг қобилиятига, 
билим ва маданий савиясига боғлиқдир. Тафаккур сифатларини асосан ақ 
сифатлари деб юритилади. 
ТАФАККУРНИНГ МУСТАҚИЛЛИГИ - назарий ва амалий маса-лаларни 
ўзгаларнинг ёрдамисиз ҳал қилиш қобилиятидан иборат ақл сифати. 
ТАФАККУРНИНГ МАҲСУЛДОРЛИГИ- қисқа вақт бирлиги ичида янги, 
оригинал фикрлар яратиш ёки муҳим илмий, амалий масалаларни тўғри ҳал 
қилиш билан белгиланадиган тафаккур сифати. 
ХУЛОСА ЧИҚАРИШ- бир қанча ҳукмларнинг мантиқий боғланиши 
натижасида ҳукм ҳосил қилишдан иборат тафаккур шакли. Хулоса чиқа-
ришда мавжуд ҳукмлар асос бўлиб, унда янги ҳукм чикарилади. Улардан 
ҳосил бўлган янги ҳукм эса хулоса чиқариш деб аталади. 
ТУШУНЧА - нарса ва ҳодисадарнинг муҳим белгиларини, боғланиш-
ларини, мохиятини ҳукмлар орқали фикран кенг ва чуқур акс этгиришдан 
иборат фикр шакли, психик маҳсул. 
 
Семинар машғулоти мавзуси ва режаси: 
 
1. Фикр юритиш операциялари 
2. Тафаккурнинг асосий шакллари. 
3. Тафаккур турлари ҳакида тушунча. 

---

87 
4. Тафаккурнинг индивидуал хусусиятлари. 
 
Адабиётлар: 
1. Э.Ғозиев. Тафаккур психологияси. Тошкент. "Ўқитувчи". 1990. 
2. Умумий психология. А.В.Петровский таҳрири остида. "Ўқитувчи", Т., 
1992. 
3. С.А.Рубинштейн. О мышлении и путях его исследования. М., 1958. 
4. Л.С. Выготский. Мышление и речь. "Избранные психологические 
исследования". М., 1958. 
5. Тафаккур гулшани. Ш.Абдураззоқова таржимаси. Тошкент, 1989. 
6. В.М.Каримова, Ф.А.Акрамова. Психологая. Т., 2ШЮ. 
7. В.М. Каримова ва б.қлар. Мустақил фикрлаш. — Т., 2000. 
8. В.Каримова, Р.Суннатова. Мустақил фикрлаш бўйича машғулотларни 
ташкил этиш юзасидан услубий қўлланма - Т., 2000.