Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

АНАЛОГИК ХУЛОСА ЧИҚАРИШ - бир нарса ёки ҳодиса ҳақида 
уларнинг бошқа нарса ва ҳодисаларга ўхшаш белгиларига асосланиб, янги 
хукм ҳосил қилишдан иборат хулоса чикариш тури. Масалан, "Ўтган йили 
ноябр ойида кўп ёмғир ёқкан". Ноябр бошланди, демак, "Ёғингарчилик 

---

84 
бўлади". Аналогик хулоса чиқариш чин бўлиши хам мумкин, елғон бўлиши 
хам мумкин. Шунинг учун бу йўл билан чиқарилган хулоса кўпинча 
тахминий характерга эга бўлади; ноябр ойида ёғингарчилик бўлиши ҳам, 
бўлмаслиги ҳам мумкин. 
ГИПОТЕЗА - (юнон. hуроthesis- асос, тахмин) - гипотеза, габиат, 
жамият ва инсон тафаккури соҳасидали муайян ҳодисани тўлиқ тушунтариш 
ёки исботлаш учун етарли далилларга эга бўлмаган илмий фараз, тахмин. 
Гипотеза илмий текшириш методларидан, воқеликни билиш шаклларидан 
биридир. 
ДЕДУКЦИЯ- (лот. deduktia - келтириб чиқариш) дедукция; умумийдан 
яккага қараб бориш ёки бир канча маълум умумий хукмлардан янга, якка бир 
ҳукм келтириб чиқаришдан иборат хулоса чиқариш тури, мантиsий тафаккур 
шакли. 
ДИСКУРСИВ ТАФАККУР- (лот. diskusus - мулоҳаза юритиш) 
Индукциядан фарк қилиб, бир-бирлари билан узвий равиица богланган 
лцшоҳа-залар юритишдан иб^орат мантиқий тафаккур жараёни. 
ЖУЗЪИЙ ҲУКМ- фикр объекти ҳисобланган нарса ва ҳодисаларнинг 
айрим бўлаклари ёки баъзи бирларигагина тааллуқли бўлган ҳукм тури. 
ИЛМИЙ ТАФАККУР- назарий тафаккурнинг воқкеликдаги нарса ва 
ҳодисаларнинг боғланиш ҳамда муносабатларини, қонуниятларини, айниқса 
сабаб ва окибат боғланишларини очишга қаратилган энг юксак шакли. 
Илмий тафаккур жараёнида, одатда, илмий тахминлар кўйилади, муоммолар 
ҳал қилинади. 
ИНДУКЦИЯ- (лот. inductio - келтириб чиқариш) - индукция: жузъ-ий ёки 
якка ҳоллардан умумийга, айрим далиллардан умумлашмаларга қараб 
борадиган, индуктив хулоса чиқаришга асосланган мантиқий билиш усули, 
та-факкур шакли.