Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

 
7-§. Мажбуриятлар таснифи 
Кредиторнинг талаб қилиш ҳуқуқига ва қарздорнинг бунга мувофиқ 
равишда бирон-бир ҳаракатни ижро этиш мажбуриятини ўз зиммасига 
олишига асосланган муносабатлар ҳуқуқ билан ўрнатилган усуллар
ёрдамида вужудга келган. Кредитор ва қарздор ўртасидаги мажбурият 
муносабатларини ўрнатиш усуллари
мажбурият манбалари
деб аталган. 
Мажбурият 
манбалари 
мажбурият 
муносабатларини 
келтириб 
чиқарадиган ҳуқуқий фактлар бўлиб, улар
табиий ҳодисалар
– 
facta
naturalia
ва
инсон ҳаракатларига
–
 acta humana
га бўлинган. 
Мажбурият муносабатларининг манбалари сифатида табиий ҳодисалар, 
ҳуқуқий тартибот кўрсатмаларига биноан, томонларнинг хоҳиш-иродасидан 
қатъий назар, мажбуриятларни келтириб чиқарган. Бундай ҳодисаларга
туғилиш, ўлим, табиий кучлар, ашёнинг табиий нобуд бўлиши ва 
инсонларнинг айрим хусусиятлари кирган. Бундай ҳолларда мажбуриятлар
ушбу фактлар ўрнатилиши ва қонуний фармойишга – ex legeга асосан
вужудга келган.
Мажбурият манбаси сифатида инсон хатти-ҳаракатлари рухсат берилган 
ва рухсат берилмаган хатти-ҳаракатларга бўлинган. Рухсат берилган инсон 
хатти-ҳаракатлари –
acta humana licita
ёки
negotia juridica
, рухсат 
берилмаган ҳатти-ҳаракатлар эса
acta prohibita
ёки 
delicta
деб аталган. 
Рухсат берилган инсон хатти-ҳаракатлари ёки negotia juridica, яъни
ҳуқуқий актлар
negotia juridica unilateralia, negotia juridica bilateralia
ва
negotia juridica multilateraliaга
бўлинган.
Negotia juridica unilateralia
бир томонлама ҳуқуқий актлар бўлиб, мажбурият ўрнатилиши учун бир 
шахснинг хоҳиш-иродаси ифода этилиши етарли бўлган;