Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

negotia juridica
bilateralia
ёки икки томонлама актлар бўлиб, бунда мажбурият вужудга 
келиши учун 2 шахснинг розилиги муҳим бўлган;
negotia juridica
multilateralia
ҳуқуқий актлари эса маълум кўринишдаги ҳуқуқий актлар 
ўрнатилиши учун 3 тадан кам бўлмаган шахсларнинг розилиги бўлиши шарт 
бўлган. Negotia juridica bilateralia ва negotia juridica multilateralia ёки
иккитомонлама ва кўп томонлама ҳуқуқий актлар икки ва ундан ортиқ

---

179 
шахсларнинг розилиги билан ўрнатилиши сабабли
шартнома
ёки
contractus 
деб аталган. 
Рухсат берилмаган инсон хатти-ҳаракатлари ёки
delicta 
delicta
publica ва delicta privataга
бўлинган.
Delicta publica
(
crimina
) ёки
жиноий хатти-ҳаракатлар бир вақтнинг ўзида алоҳида олинган шахслар 
билан бирга ижтимоий манфаатларга ҳам тажовуз қилинишини кўзда тутган.
Шу сабабли, жиноят содир этган шахс фақатгина жабрланувчи олдида
эмас, балки содир этилган жиноий хатти-ҳаракат асосида оммавий жазога
– 
poena publica
, яъни ўлим жазоси ёки озодликдан маҳрум этиш, тан
жазоси ёки давлат фойдасига мол-мулкини мусодара қилиш жазосига
тортилган. Мажбурият манбаси
delicta privata
ёки хусусий
ҳуқуқбузарлик бўлиши мумкин бўлган. Хусусий ҳуқуқбузарлик алоҳида 
олинган шахсларнинг манфаатларига зарар келтириш мақсадида содир 
этилган хатти-ҳаракатлар бўлиб, булар учун етказилган зарарни қоплаш-
poena privata
бўлган, буни деликвент жабрланувчига тўлаши шарт 
бўлган.
Қайд 
этилганларга 
биноан 
Римда 
мажбуриятлар, 
мажбурият 
муносабатларидаги томонларнинг хоҳиш-иродасидан қатъий назар, табиий
ҳодисалар натижасида қонунга биноан ёки қарздор ва ҳатто, кредитор 
фойдасига ўрнатиладиган бир томонлама ҳуқуқий актлар negotia juridica
unilateralia ёрдамида ёки кредитор ва қарздорнинг бир-бирига мувофиқ 
келадиган розилиги асосида, яъни bilateralia ва multilateraliaга асосан
шартномавий муносабатлар (