Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

dare, facere, praestare
мавжуд бўлиши шарт бўлган. Бошқача қилиб айтганда, шартнома ёки
contractus деб, ҳуқуқий ва муомала лаёқатига эга бўлган шахсларнинг
бир-бирига мувофиқ келадиган хоҳиш-иродасига асосланган келишувга 
айтилган ва бу келишув қонунда белгиланган тартибда расмийлаштирилиши
ва мажбурият ҳуқуқи доирасидаги предметга эга бўлиши шарт бўлган.
Шартномаларнинг белгилари.
Шартномалардан келиб чиқадиган 
мажбуриятлар ўрнатилиши учун ва шартнома ҳуқуқий кучга эга, деб 
эътироф этилиши учун муҳим бўлган бир қатор белгилар мавжуд бўлиши 
талаб қилинган. Бу белгилар контрактларнинг асосий
–
эссенциал ёки
конститутив белгилари деб аталган (essentialia negotii ёки essentialia
contractuum).
Шартномаларга хос бўлган белгиларнинг иккинчи гуруҳи шартнома
вужудга келиши учун муҳим ҳисобланмаган, яъни шартномалар бу 
белгиларсиз ҳам амал қилиши мумкин бўлган. Бу белгилар ҳуқуқий
тартибот кўрсатмаларига биноан шартнома мазмунини ташкил қилган,
лекин бу белгиларни томонлар ўрнатилган мажбуриятлар мазмунидан
олиб ташлаши мумкин бўлган. Шартномаларнинг ҳуқуқий тартибот 
кўрсатмаларига биноан шартнома мазмунини ташкил қилувчи, лекин
уларни томонлар хоҳишига кўра мажбуриятлар мазмунидан олиб ташлаш
мумкин бўлган белгилари
оддий
ёки
табиий белгилари
(naturalia negotii
ёки naturalia contractuum) деб аталган. 

---

182 
Шартномаларга хос бўлган белгиларнинг учинчи гуруҳини томонлар
шартномаларни бажариш учун муҳим бўлган ҳолатларни ўзгартириши ёки
аниқлаштириши учун қилинадиган фармойишлар ташкил қилган. Бу
шартномага 
кўра, 
томонлар 
ўз 
эҳтиёжларига 
қараб, 
шартнома 
мажбуриятларини 
бажариш 
усуллари, 
шартлари 
ва 
муддатини 
аниқлаштиришга ёрдам берадиган таркибий қисмларни шартнома
мазмунини ўзгартирмаган ҳолда бирлаштириш йўли билан амалга 
оширганлар. Шартнома тузилиши учун муҳим бўлган ҳолатларни 
ўзгартиришга ёрдам берадиган ва шартномага томонлар розилиги билан 
киритиладиган белгилар тасодифий ёки акцидентал (accidentalia negotii
accidentalia contractuum) белгилар деб аталган.
1-