2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Biologiyasi 
Dukkakli-don ekinlarda maysalanish, shoxlanish, shonalash, gullash, dukkak 
shakllanishi, pishish davri kuzatiladi. Issiqlikka bo„lgan talabi har xil bo„ladi, buni 
quyidagi jadvaldan ko„rish mumkin. Dukkakli-don ekinlar namsevar, qisqa 
muddatda suv tanqisligi yuz bersa, tuganak mevalari nobud bo„ladi. Erkin azotni 
o„zlashtirish jarayoni susaysa hosil kamayadi. O„suv davrida tuproq namligi DNS 
nisbatan 60-100% bo„lishi o„simlikning yaxshi rivojlanishini ta‟minlaydi. 
Maysalanish davrida urug„ unib chiqishi uchun 100% dan ortiq suv sarflanadi.

---

194 
Yorug„likka bo„lgan talabi bo„yicha dukkakli-don ekinlar uch guruhga 
bo„linadi: 
1) Uzun kunli ekinlar-ko„k no„xat, yasmiq, burchoq, lyupin, xashaki 
dukkaklar.
2) Qisqa kunli ekinlar-soya, loviya turlari.
3) Neytral ekinlar-no„xat, loviya turlari.
 
35-jadval 
Dukkakli-don ekinlarining issiqlikka bo„lgan talabi (0 °C) 
Ekinlar 
Maysalanish 
Vegetativ 
organlarining 
shakllanishi 
Gullash 
Meva hosil 
qilish 
Ko„k no„xat, 
burchoq, yasmiq 
4-5/ 
6-12 
4-5/ 
12-16 
10-15/ 
16-21 
12-10/ 
23-16 
Xashaki no„xat 
5-6/ 
8-12 
5-6/ 
12-18 
8-12/ 
16-21 
15-10/ 
24-16 
Soya, loviya 
10-13/ 
15-18 
10-13/ 
15-26 
15-18/ 
18-25 
15-10/ 
23-18 
Eslatma: suratda-minimum, mahrajda-maksimum.
Ammo, dukkakli-don ekinlarining har birida yorug„likka nisbatan neytral 
navlari mavjud.
Dukkakli-don ekinlarning hosili tarkibida oziqa elementlari ko„p miqdorda 
bo„lganligi tufayli bu ekinlar oziqa moddalavriga talabchan bo„ladi. Bu 
xususiyatini hosil shakllanishiga sarflangan va hosil bilan tuproqdan olib chiqilgan 
ozuqa moddalarning miqdori bilan baholanadi. Dukkakli-don ekinlarda ozuqa 
moddalarning eng ko„p to„plangan vaqti bu don to„la to„lishganida kuzatiladi. Bu 
davrda barglarning sarg„ayishi boshlanadi. O„rtacha 1 t. urug„ va tegishli poya va 
barg hosil qilish uchun 110 kg NPK sarflanadi. Donli ekinlarda bu ikki baravar 
kam. Bir tonna urug„ hosil qilish uchun 69 kg azot o„zlashtiriladi, donli ekinlarda 
34 kg. Dukkakli-don ekinlardan ko„kat olish uchun o„simlikning o„rta qismidagi 
dukkaklar shakllanganda o„rilgani ma‟qul.