2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 

---

195 
36-jadval 
Dukkakli-don ekinlarining 1 t. urug„ hosil qilish uchun 
 o„zlashtirilgan va tuproqdan hosil bilan olib chiqilgan
ozuqa elementlarining miqdori (kg) 
 
Ekinlar 
Elementlarning maksimal 
o„zlashtirilishi 
Hosil bilan olib chiqilganligi 
N 
P 
K 
Jami 
N 
P 
K 
Jami 
Ekma ko„k 
no„xat 
64 
21 
29 
114 
50 
16 
24 
90 
Dala ko„k 
no„xati 
56 
23 
26 
105 
45 
20 
17 
82 
No„xat 
64 
25 
60 
149 
52 
21 
49 
122 
Loviya 
66 
25 
40 
131 
53 
22 
29 
104 
Burchoq 
70 
19 
39 
128 
58 
16 
30 
114 
Yasmiq 
70 
23 
38 
131 
59 
20 
28 
107 
Soya 
82 
26 
47 
155 
72 
23 
38 
133 
O„rtacha 
69 
23 
42 
135 
58 
119 
33 
110 
Dukakli-don ekinlari uchun unumdor, toza, tuproq muhiti biroz nordon yoki 
neyiral bo„lganligi ma‟qul. Tuproq muhiti havo azotini o„zlashtirishga ta‟sir qiladi.
 
Takrorlash uchun savollar: 
1. Dukkakli-don ekinlari guruhiga mansub qaysi ekinlarni bilasiz? 
2. Dukkakli-don ekinlarining biologik va ekologik ahamiyati? 
4. Dukkakli ekinlarning suvga bo„lgan talabi? 
5. Dukkakli ekinlarning issiqlikga bo„lgan talabi? 
6. Dukkakli ekinlarning yorug„likka bo„lgan talabi? 
 
 
 
 

---

196 
Pedagogik texnologiya. 
“NILUFAR GULI” 
 
Muammoni yechish vositasi. O„zida nilufar guli ko„rinishini namoyon qiladi. 
Uning asosini to„qqizta katta to„rt burchaklar tashkil etadi.
Tizimli fikrlash, tahlil qilish ko„nikmalarini rivojlantiradi va faollashtiradi. 
 
 
 
 
 
 
3.2. NO„XAT 
Ahamiyati. 
No„xat doni oziq-ovqatda ishlatiladi, undan har xil milliy 
taomlar tayyorlanadi va xashaki navlari mollarga em bo„ladi. No„xat doni tarkibida 
19-30% oqsil, 4-7% moy, 47-60% azotsiz ekstraktiv moddalar, 2,4-12,8% 
kletchatka, 0,2-4,0% kul va shuningdek, B vitamini, hamda mineral tuzlar bo„ladi. 
Oziq-ovqatda uning oqish tusli urug„lari, mollarga esa qoramtir rangli urug„lar 
ishlatiladi. Mollarning emiga no„xat doni qo„shilsa, uning hazm bo„lishi 
engillashadi. Bug„doy uniga 10-12% no„xat uni qo„shilsa, undan to„yimli non 
yopilishi mumkin. No„xatning poya va barlarida dimon va boshqa organik 
B 
Z 
C 
D
B 
Z 
C 
D 
A 
F 
G 
H Y 
F 
G 
H 
Y 

---

197 
kislotalar bo„lganligim tufayli mollar yaxshi emaydi, faqat qo„ylar eydi. Ko„katini 
boshqa oziqalarga qo„shib mollarga berish mumkin. 
 
Tarixi. 
No„xat vatani Janubiy-G„arbiy Osiyo. No„xat Hindiston, Italiya, 
Gretsiya, Bolgariya, Misr, Jazoir, Marokko, Turkiya, Eronni katta maydonlarida 
yetishtiriladi. Hindistonda no„xatdan organik kislotalar no„xat ishlab chiqiladi. 
O„rta Osiiyoda no„xat qadimdan ekiladi. Yer yuzida 13,5 mln. ga, maydonga 
ekiladi, shu jumladan Hindistonda-9,6 mln.ga. O„rtacha don hosili-9,7 s/ga, yalpi 
hosil-13,1 mln.tonna.
Toshkent davlat agrar universititining O„simlikshunoslik kafedrasi va 
ICARDA xalqaro tashkiloti olimlari hamkorlikda olib borgan ilmiy tadqiqot 
ishlarida no„xatni suvli yerlarda va kuzgi muddatda ekib yetishtirish texnologiyasi 
ishlab chiqildi va ishlab chiqarishda joriy etildi. Hosildorlik 2,5 t/ga dan 3,5 t/ga ni 
tashkil etdi.
Sistematikasi
. 
No„xat
Cicer L. 
avlodiga mansub bo„lib, bu avlod 27 ta turni 
o„z ichiga qamrab olgan, shundan 22 tasi ko„p yillikdir. No„xatning faqat bitta turi 
Cicer arietinum L. 
keng tarqalgan. Madaniy no„xat bir yillik o„t o„simlikdir. 
Madaniy no„xatning tur xillari: 1) Janubiy Yevropa guruhi - 
proles bohemico G. 
Pop, 
2) O„rta Yevropa guruhi - 
proles transcaucasicum G. Pop. 
3) Anatomiya 
guruhi - 
proles turcicum G Pop. 
No„xatning tur xillari aniqlanganda donning 
shakli, rangi, shoxlanishi e‟tiborga olinadi
.