Biologiya 17 14-04-2022. indd

Golji majmuasi
- bir qavat membranali organoid bo‘lib, undagi kanalcha va pufak-
chalarda endoplazmatik to‘r membranalarida sintezlangan moddalar to‘planadi. 
Golji majmuasiga transport qilinayotgan moddalar uning kanalchalarida biokimyoviy 
o‘zgarishlarga uchraydi va pufakchalar holatida o‘ralib uning ko‘p qismi hujayra mem-
branasiga transport qilinadi. Pufakchalar plazmatik membrana bilan birikib, tarkibida-
gi moddalar ekzositoz yo‘l orqali hujayra tashqarisiga chiqariladi.O‘simlik hujayrasi 
tarkibidagi Golji majmuasida polisaxaridlar sintezlana
di.Golji majmuasining eng muhim 
vazifalaridan biri lizosomani hosil qilishdir. 
Mitoxondriya
(yunoncha —“mitos” — ip va “xondro”— donador degan so’zlardan 
olingan) bir va ko’p hujayrali organizmlarning barcha eukariot hujayralarida mavjud. Mi-
toxondriyalarning hayvon va o’simlik olamida bunday keng tarqalishi ularni hujayrada 
muhim ahamiyatga ega ekanligidan darak beradi.
Mitoxondriyalar turli-tuman shakllarda: yumaloq, yassi, silindrsimon va hatto ipsimon 
ko’rinishda ham uchraydi. Ular 0,2 mkm dan 15-20 mkm kattalikka ega. Ipsimon shakllarn-
ing uzunligi 15-20 mkm gacha boradi. Turli xil to’qimalardagi mitoxondriyalarning soni bir 
xil emas. Ularning soni hujayraning funksional faolligiga bog’liq. Masalan, jigar hujayralari-
da 2500 tagacha, limfotsitlarda esa 25-50 tagacha bo’lishi mumkin. Uchadigan qushlarning 

---

47
Biologiya 10
ko’krak mushaklarida mitoxondriyalar soni uchmaydigan qushlarga nisbatan ko’p bo’la-
di. Mitoxondriyalarda ikki qavat: tashqi va ichki membaranalar mavjud. Tashqi membra-
na silliq, ichkisi esa burmali bo’lib, kristalar deb ataladi. Kristalar membranasida juda 
ko’p fermentlar joylashgan.Ular energiya almashinuvida ishtirok etadi. Mitoxondriyalar 
yarim avtonom organoid bo’lib ularning membranalararo bo’shlig’ida ya’ni mitoxondri-
ya matriksida oqsil sintezlanishi uchun zarur bo’lgan DNK, RNK va ribosomalar bo’ladi. 
Mitoxondriya bo’linish yo’li bilan ko’payadi. Mitoxondriyalar bo’linishidan oldin ularning 
DNKsi ikki hissaga ortadi. Mitoxondriyalarning asosiy vazifasi energiya hosil qilish ya’ni 
ATFni sintezlashdir. 
Plastidalar
— o’simlik hujayralarining organoidlari. Ular anorganik moddalardan 
birlamchi uglevodlarni hosil qilishda ishtirok etadi. Plastidalarning uch xil turi mavjud: