Biologiya 17 14-04-2022. indd

Xulosa chiqaring: 
Eukariot – bu…… . Unga kiradi ……… . Prokariotlar – bu …… .
Prokariotlarga misol bо‘ladi ……. . Prokariotlar eukariotlardan farq qilib ularda bо‘lmay-
di, eukariotlardan farq qilib ularda bо‘ladi … .
1.Prokariot hujayralarning о‘ziga xos tomonlarini о‘rganishning amaliy ahamiyati ni-
madan iboratligini tushuntiring.
2.Bakteriya va kо‘k yashil suvо‘tlarining tuzilishidagi о‘xshashlik va farqli tomonlarini 
о‘rganishning amaliy ahamiyati nimadan iboratligini tushuntiring.
3.Eukariot hujayralar bilan prokariot hujayralarning о‘xshashlik va farqli tomonlari 
nimalardan iborat?

---

56
Biologiya 10
2.8 HUJAYRADA MODDALAR ALMASHINUVI. 
HUJAYRADA ENERGETIK ALMASHINUV
Tayanch bilimlarni sinang. 
Nima uchun tezkor jismoniy mehnat vaqtida hansirash 
ro’y beradi? Bu nimadan dalolat beradi?
Organizmlar hayot faoliyati va tana haroratining doimiyligini saqlash uchun energi-
ya sar�lash talab etadi. Hujayrani energiya bilan ta’minlash uchun organik moddalarning 
parchalanishi va kimyoviy reaksiyalar natijasida ajralib chiqadigan energiyadan foydala-
niladi. 
Ko’pchilik hayvonlar va odam uchun energiya manbai uglevodlar hisoblanadi.
Hujayrani energiya bilan ta’minlab beradigan reaksiyalar yig‘indisi energetik almashinuv 
(dissimilatsiya, katabolizm) deb ataladi. Hujayra hayot faoliyatining doimiyligini saqlashni 
ta’minlovchi plastik va energetik almashinuv reaksiyalari yig‘indisi metabolizm, metabolizm
mahsulotlari esa metabolitlar deyiladi.Plastik almashinuv bilan energiya almashinuvi 
bir-biri bilan chambarchas bog‘langan. Plastik almashinuv reaksiyalari uchun zarur en-
ergiya manbayi ATF energetik almashinuv reaksiyalarida hosil bo‘ladi. Energetik almash-
inuv reaksiyalarining yuzaga chiqishi uchun zarur fermentlar plastik almashinuv reaksi-
yalarida sintezlanadi. Plastik va energiya almashinuvlar orqali hujayra tashqi muhit bilan 
bog‘lanadi. Bu jarayonlar hujayra hayoti davom etishining asosiy sharti, uning o‘sishi, 
rivojlanishi va funksiyalarini yuzaga chiqarish manbayidir. 
Tirik hujayra ochiq sistema 
sanaladi, chunki hujayra bilan atrof-muhit o‘rtasida moddalar bilan energiya tinmay al-
mashinib turadi.