Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

6-§. Meros m ulkni egasiz deb topish
M a’lumki, FKning 1112-moddasiga asosan, vorislik, faqat ikki yo'l 
bilan-vasiyat bo'yicha va qonun bo'yicha amalga oshiriladi.
Vasiyat m avjud bo'lmagan yoki meros qoldiruvchi tomonidan mol- 
mulk taqdiri hal qilinmagan hollarda, qonun bo'yicha vorislik am alga 
oshiriladi.
Qonunga asosan davlat faqat vasiyat bo'yicha vorislik huquqi asosida 
m ero sx o 'r bo'lishi m um kin. B u n d ay hollarda d a v la t m ero sd a n voz 
kechishga haqli emas.
Meros m ulk vorislik huquqi asosida davlatga yoki uning ayrim
organlariga, shuningdek, jamoat tashkilotlariga yoki fuqarolarning o'zini 
o'zi boshqarish organlariga o'tishi mumkin.
Meros mulk davlatga yoki davlat organlariga quyidagi hollarda
o'tadi:
birinchidan, meros qoldiruvchi o'zining barcha xususiy va shaxsiy 
m ulklarini, shuningdek, m ulkiy h u q u q va m a jb u riy a tla rin i davlatga 
yoki davlatning ayrim organlariga vasiyatnoma orqali qoldirgan bo'lsa;
ikkinchidan, meros qoldiruvchi o'zining m olq-mulkining bir qismini 
yoki ayrim ashyolarni davlatga yoki davlatning ayrim organlariga vasiyat 
qilib qilgan bo'lsa;
uchinchidan, m erosxo'rlardan biri yoki bir nechtasi, o'zining meros 
m ulkdagi ulushini olishdan, davlat yoki davlatning biron organi foydasiga 
voz kechsa;
Meros qoldiruvchi o'z mulkini davlatga yoki davlat organiga vasiyat 
qilgan taqdirda, notarius vasiyatnom aga asosan vasiyat qilingan m ulkni

---

to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri davlat egaligiga o'tkazish uchun m ulkka bo‘lgan huquq 
haqida guvohnom a yozib, moliya organiga yuboradi.
FKning 1157-moddasida meros mol-mulk quyidagi asoslar m avjud 
bo‘lganda egasiz deb topilishi ko'rsatilgan:
birinchidan, qonun bo'yicha ham , vasiyat bo'yicha ham m erosxo'rlar 
bo'lmasa;
ikkinchidan, m erosxo'rlardan hech qaysisi vorislik huquqiga ega 
bo'lmasa;
u chinchidan, m erosxo'rlarning ham m asi m erosdan voz kechgan 
bo'lsa;
to'rtinchidan, FKning 1119-moddasiga asosan m erosxo'rlar merosdan 
chetlashtirilgan bo'lsa;
beshinchidan, meros qoldiruvchi barcha m erosxo'rlam i meros olish 
huquqidan m ah ru m qilib, meros mulkni hech kimga vasiyat qilmasa;
oltinchidan, m eros m ulkning b ir qismini yoki alohida ashyolarni 
vasiyat qilib, qolgan mol-mulkni oladigan qonuniy vorislar bo'lmasa;
Qonunda nazarda tutilgan asoslarda, FPKning 298-300-moddalari 
tartib id a su dnin g hal qiluv qarori bilan m eros m ol-m ulk egasiz deb 
topilish mumkin.
Meros m ol-m ulkka egasiz deb topish masalasini hal qilish uchun, 
m eros o ch ilg an jo ydag i m ah a lliy d a v la t h o k im iy at o rg a n la ri yoki 
fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari, meros ochilgan kundan 
e’tiboran bir yil o'tgandan keyin ariza bilan sudga m urojaat qilishi kerak. 
Sud arizani ko'rib, qonunda belgilangan asoslar m avjud bo'lgan taqdirda, 
meros m ulkni egasiz deb topib, uni turgan joyidagi fuqarolarning o'zini 
o'zi boshqarish organi mulkiga o'tkazadi. Agarda bu organ m ol-mulkdan 
voz kechsa, egasiz deb topilgan m eros mulk davlat mulkiga o'tadi. Davlat 
egasiz deb topilgan meros m ulkni qabul qilishdan voz kechishga haqli 
emas.
S hu ni alohida t a ’kidlash lozimki, egasiz qolgan m eros m ulkni 
qo 'riq lash , b o sh q arish u c h u n tala b qilinadigan x a ra ja tla r m ulkning 
qiym atidan oshib ketadigan bo'lsa, mulkni egasiz deb topish masalasini 
ko'rsatilgan bir yil m uddat o'tm asdan ham sud tomonidan hal qilinishi 
m umkin.
S hunday qilib, meros m ulk davlat egaligiga uch yo'l bilan o'tadi:
• b irin c h id a n , m eros q o ld iru v ch in in g q o ldirgan v asiy atno m asi 
bo'yicha;
• ikkinchidan, m erosxo'rlarning merosdagi o'z ulushidan davlat yoki 
uning organlari foydasiga voz kechgan bilan;

---

• 
uchinchidan, meros mulkni sud qarori bilan egasiz deb topilishi 
m unosabati bilan, m eros m ulk m ulk huquqi asosida davlat egaligiga 
o'tadi.
Demak, m eros m ulk faqat qonun bo'yicha va vasiyat bo'yicha 
vorislik asosida m erosxo‘rlarga o‘tadi. Egasiz qolgan m ulk esa, davlat 
egaligiga fuqarolarning o'zini o‘zi boshqarish organi tomonidan egasiz 
mulkni olishdan voz kechgandan so‘ng egasiz m ulk sifatida.

---