Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

NEPOTIZM
— o‗z odamlariga homiylik qilish. O‗zbek jamiyati uchun N. 
g‗arbdagidan mutlaqo boshqachadir. Har holda bu hodisani xalq axloqi rad etmaydi, 
balki qandaydir o‗z-o‗zidan anglashiladigan bir narsa deb qabul qiladi. 
NEYTRALIZM 
— boshqa davlatlar va bir guruh davlatlar bilan o‗zining 
munosabatida betaraflikni asosiy prinsip qilib e‘lon qilgan davlat siyosati. Mas., 
Shvetsariya va b. N. davlatning xalqaro huquqiy holati bo‗lib, doimiy va urush vaqtidagi 
neytralitet ajratiladi. Davlat bilan tinch-totuv yashash va uning mojarolariga 
aralashmaslik siyosatini anglatadi. (q. Betaraflik) 
NIGILIZM 
(lot. 
nihil
- hech nima, hech nara) — mavjud ijtimoiy hayot shakli va 
axloqiy normalarni, madaniy meros hamda ideallarni inkor etish. Ijtimoiy-tarixiy 
taraqqiyot inqirozga uchragan davrlarda ayniqsa keng yoyildi. N. terminini birinchi marta 
nemis faylasufi F.G.Yakobi (1743-1819) qo‗llagan. Rossiyada XIX asrning ikkinchi 
yarmida krepostnoylik an‘analarini va dinni inkor etgan raznochinshestidesyatniklarning 
radikal oqimi vakillari nigilistlar deb atalgan. Keyinchalik N. termini inqilobiy mafkura 
va demokratik harakatni tahqirlash uchun ishlatilgan. Zamonaviy jamiyatda N. eng 
avvalo, millatchilik asosidagi siyosiy ayirmachilik shaklida mavjud bo‗lib, ijtimoiy ongni 
afsonalashtirish, axloq va huquq inqirozining chuqurlashuvida namoyon bo‗ladi. Bu 
vayronkor mafkura avvalambor, jamiyatimizda inson huquqlari va erkinliklariga rioya 
etish, uning qadr-qimmati va or-nomusini hurmat qilish, shaxsning ma‘naviy va aqliy 
kamolotini ta‘minlash, millatlararo, dinlararo va fuqarolar o‗rtasida totuvlikni ta‘minlash, 
milliy an‘analar va millat mintalitetining o‗ziga xos xususiyatlarini saqlab qolish va 
rivojlantirish, millatning ma‘naviy tiklanishi va milliy o‗zlikni anglashni ta‘minlash 
borasidagi manfaatlariga zid hisoblanadi.
NIKOH 
— ikki jins vakillarining o‗zaro roziligi asosida tuzilgan ittifoq. U faqat 
axloq normalari bilan emas., balki maxsus qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. 

---

198 
Ijtimoiy munosabat sifatida N. turli jamiyat va tuzumlarda turlicha ko‗rinishda bo‗lgan. 
N.ni qayd qilish tartibi, N. yoshiga qo‗yiladigan talablar turli mamlakatlarda bir-biridan 
farq qiladi. 
NO„YON
(mo‗g‗ulcha noyon, noyan, noyin - janob, knyaz) — o‗rta asrlarda 
Mo‗g‗ulistondagi oliy tabaqa vakillari. Dastlab (XI asr – XII asrning birinchi yarmi) 
qadimgi mo‗g‗ullarning aslzoda urug‗ boshliqlarini anglatgan, so‗ngra (XII asrning 
ikkinchi yarmida) cho‗l zodagonlarini, urug‗chilik tuzumi yemirilib mulkdorlik 
munosabatlari shakllanayotgan davrda ajralib chiqqan aslzodalarni bildirgan. Manjurlar 
hukmronligi davrida (XVII-XX asr boshi) N. - turli daraja va rutbadagi hokimlar - 
siyosiy mustaqillikdan mahrum bo‗lishgan, biroq o‗zlarining mulkdorlik huquqlari va 
imtiyozlarini daxlsiz saqlab qolishgan. 1911-1919 yillarda N. yana davlat hokimiyatiga 
ega bo‗lishgan. Xalq inqilobining dastlabki yillaridayoq N. hokimiyatdan chetlatilib, 
barcha tabaqaviy imtiyozlardan maxrum etilganlar. 1940-yilga kelib Mo‗g‗ulistonda 
mulkdorlar sinf sifatida tugatilishi munosabati bilan N. tarix sahnasidan tushgan.