4
A
ABDIKATSIYA
— lot. taxtdan, hokimiyatdan, lavozimdan voz kechish.
ABDUKSIYA
— muqobil (alternativ) farazlarga nisbatan mavjud ma‘lumotlardan
kelib chiqib ularni yaxshiroq izohlaydigan yoki baholaydigan farazdan mulohaza yuritish
usuli. Ilk marotaba fanda izohlash farazlarini qurish maqsadida Ch.S.Pirs tomonidan
ishlab chiqildi va qo‗llana boshlandi.
ABOLITSIONIZM
(lot.
abolitio
– yo‗qotish, bekor qilish) — 1) biror qonunga
barham berish uchun
qilinadigan ijtimoiy harakat; 2) negrlarni qullikdan ozod qilish
harakati. A. XVIII a.da AQSH, Fransiya va Buyuk Britaniyada paydo bo‗lib, XIX a.ning
birinchi yarmida avj olgan. AQSHdagi A. jamiyatlari quldorlikka qarshi targ‗ibotni
kuchaytirdilar. Negrlarni qullikdan ozod qilish uchun boshlangan harakat ishtirokchilari –
abolitsionist deb atalgan. A. ziyolilar, fermerlar va ishchilarni birlashtirdi. U 1861-1865 –
yillarda AQSHda bo‗lib o‗tgan fuqarolar urushini tayyorlashda muhim rol o‗ynadi. Bu
urush natijasida AQSH janubida quldorlikka chek qo‗yildi; 3) Buyuk Britaniya, Fransiya
va b. ayrim mamlakatlarda mustamlakalardagi quldorlikni bekor qilish uchun olib
borilgan kurash harakati.
ABORIGENLAR
(lot.
aborigine
–
qadimdan, boshidan) — 1) biror mamlakat,
o‗lkaning qadimdan o‗sha joyda yashab kelayotgan tub aholisi. Qadimgi Rim
rivoyatlariga ko‗ra, Apennin tog‗lari etaklaridagi Latsiyada yashovchi qadimgi qabila A.
deb atalgan. Mas., Amerika va Avstraliya mustamlaka qilinish davrida A.ning ko‗pchiligi
qirib
tashlangan, qolgan qismi maxsus ajratilgan hududlarga - rezervatsiyalarga quvib
chiqarilgan, kamsitishlarga duchor etilgan.
ABSENTEIZM
(lot.
absentia
– qatnashmaslik, bosh tortish) —
saylovchilarning
vakillik organlari yoki mansabdor shaxslarni saylashda, yig‗ilishlarda va h.k.da
qatnashishdan bosh tortishi; aholining o‗z fuqarolik huquqlarini amalga oshirishga befarq
qarashi. A. saylov tizimi nodemokratik ko‗rinishiga qarshi aholi noroziligining bir shakli;
U quyidagi sabablarga ko‗ra vujudga kelishi mumkin: shaxsda siyosiy madaniyat
yetarlicha shakllanmagani; guruhga mansublik hissining yo‗qotilishi
yoki umuman
bo‗lmaganligi; siyosiy institutlarga ishonchsizlikning nihoyatda kuchliligi; hokimiyatga
ta‘sir
eta olmaslik hissi; hayotdan mamnunlik. Ya‘ni absenteizm hayotning ijtimoiy-
siyosiy sharoitlaridan o‗ta darajada qoniqmaslik yoki o‗ta qoniqish natijasi bo‗la oladi.
Shunga ko‗ra u hokimiyat ijtimoiy madaddan maxrumligini yoki siyosiy barqarorlikni
anglatishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: