Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

NORMATIV-HUQUQIY XUJJATLAR 
— vakolatli davlat organlari va 
mansabdor shaxslarning umummajburiy ko‗rsatmasi. Ularda huquq normalari (qonun, 
kodeks, farmon, qaror, yo‗riqnoma va b.) o‗rnatiladi, o‗zgartiriladi va bekor qilinadi. 
NORMOKRATIYA
(lot. 
norma – 
tartib, qoida) — qabul qilingan qonun va 
normalarning ijtimoiy ta‘sirining yuqoriligi, hukmronligi; haqiqiy hayotda bu tartib-
qoidalarga, buyruqlarqa istisnolar ham mavjud bo‗lishi mumkin, bu normalar barcha 
uchun majburiy harakterga egadir. 
NOTA 
(lot. 
nota
– yozma belgi, ogohlantirish) — bir davlatning boshqa bir 
davlatga rasmiy murojaati. N. yordamida bir hukumatning huquqi yoki davosi, ikkinchi 
bir hukumatning noto‗g‗ri xatti-harakatlaridan noroziligi bayon qilinishi mumkin, 
shuningdek notalar almashtirish yo‗li bilan bitim tuziladi. Boshqa rasmiy diplomatik 
xujjatlar kabi N. ham axborot xarakteriga ega bo‗ladi. Q. diplomatik nota. 
NOTA ALMASHISH 
— xalqaro shartnomalarni tuzish shakllaridan biri. Odatda, 
diplomatik munosabatlarni o‗rnatish, diplomatik missiyalarni elchixonaga aylantirish, 
biron-bir shartnomaning ayrim qoidalarini aniqlashtirish, shartnoma amal qilishini 
to‗xtatish, mulkni topshirish va shu kabi masalalar bo‗yicha davlatlar o‗rtasida bitimlar 
tuzishda notalar almashiniladi. Shartnomani tashkil qiluvchi notaning aynan bir xil 

---

200 
matnini tomonlar dastlabki tarzda og‗zaki yoki diplomatik yozishmalar yo‗li bilan 
kelishib oladilar. 
NOTARIAT 
(lot. 
notarius
- mirza, kotib) — yuridik ahamiyatga ega bo‗lgan 
huquqlar va faktlarni tasdiqlash vazifasi topshirilgan va qonunda nazarda tutilgan boshqa 
notarial harakatlarni bajaruvchi organlar tizimi. 
NOU-XAU 
(ing
. know how
- qandayligini bilaman), ishlab chiqarish siri — hali 
hammaga ma‘lum bo‗lmagan va keng tarqalmagan yangi ilmiy-texnikaviy, ishlab 
chiqarish-texnologik, boshqarish, moliyaviy-iqtisodiy, tijoratga oid bilimlar majmui va 
ularni amaliyotda qo‗llash tajribalari; ularga tanho ega bo‗lish. Bu termin hujjatlar 
almashtirishni, xodimlarni o‗qitishni, mutaxasislarning ishtirok etishini ko‗zda tutuvchi 
xalqaro bitim va shartnomalarda qo‗llaniladi. 
NOYIB
, noib (arab. o‗rinbosar, yordamchi) — o‗rta asrlarda musulmon davlatlarida 
tobe o‗lka yoki viloyat hokimi. N.lar, odatda, oliy hukmdorning o‗rinbosari hisoblangan. 
3) Amir Temur saltanatida sohibqironning farzandlari, nevaralari, yaqin safdoshlari turli 
o‗lka va viloyatlarga N. etib tayinlangan. N. unga ishonib topshirilgan hududning siyosiy, 
iqtisodiy, ijtimoiy holati uchun mas‘ul hisoblangan. 4) Ozarbayjonda Oktabr 
to‗ntarishidan (1917) oldingi mahallalar boshlig‗i. 5) Turkiya sultonligida qozi va mulla 
o‗rinbosari. 6) XX asrda N. atamasi Eron va Afgonistonda turli harbiy unvonlarni 
anglatgan (Mas., «noyibe avval» - katta leytenant, «noyibe sarhang» - podpolkovnik).
NOZIR 
(arab. nazoratchi) — BXSR va XXSRda vazirlikni boshqaruvchi mas‘ul 
shaxs - vazir. N.lar kiritilgan hukumat Nozirlar sho‗rosi deb atalgan va u oliy ijroiya 
qo‗mitasi sanalgan; 4) ba‘zi arab mamlakatlari (Mas., Misr)da viloyat boshlig‗i.