Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

NEOLIBERALIZM 
(grek. 
neos 
– yangi, lot. 
liberalis
– erkinlik) —
 
XX asrning 
30-yillarida paydo bo‗lib, 50-60 yillarida rivojlandi. Bu yangi mafkuraviy oqimning 
paydo bo‗linishini tadqiqotchilar AQSH Prezidenti Franklin Ruzveltning ―Yangi yo‗li‖ 
bilan bog‗laydilar. AQSH Prezidenti liberalizm mafkurasiga asoslangan siyosatga qator 
muhim tuzatishlar kiritadi. Bu tuzatishlar davlatning iqtisodiy va sotsial rolini qaytadan 
ko‗rib chiqish bilan bog‗liqdir. Neoliberallar davlatning iqtisodiy munosabatlarni 
tartibga solishi, faol ijtimoiy siyosatni olib borishi zarurligini tan oladilar. Ular ijtimoiy 
adolatni o‗rnatishni, monopoliyalarning hokimiyatini cheklashni, moddiy boyliklarni 
soliq tizimi va davlatning ijtimoiy dasturlari orqali jamiyatning kuchi qatlamlari 

---

197 
foydasiga qayta taqsimlashni yoqlab chiqadilar. Neoliberallar siyosiy dasturining negizini 
boshqaruvchi va boshqarilayotganlarning o‗zaro kelishuvi, siyosiy jarayonda ommaning 
ishtirok etishi zarurligi, siyosiy qarorlarni qabul qilish amaliyotini demokratlashtirish 
tashkil etadi. Neoliberalizmning mohiyatini qisqacha shunday ifodalash mumkin: davlat 
shaxsni bozor tizimining salbiy oqibatlaridan himoyalashi zarur. 
NEP
(yangi iqtisodiy siyosat) — sovet davlatining kapitalizmdan sotsializmga 
o‗tish davrida amalga oshirgan iqtisodiy siyosati, sotsializm yo‗lidagi muhim bosqich. 
Fuqarolar urushi davridagi iqtisodiy siyosatdan farq qilib, yangi deb atalgan. Bu 
siyosatning asosini V.I.Lenin ishlab chiqdi. NEP kommunistik partiyaning 1921-yilda 
bo‗lib o‗tgan X s‘ezdida qabul qilingan. Bu siyosat iqtisodiyotning ko‗p tarzli bo‗lishini 
e‘tirof etdi, erkin tijorat va xususiy mulkni qonunlashtirdi. Konsessiyalar berish 
vositasida xorijiy sarmoyaning mamlakatga kirish yo‗li ochildi. Mayda tijoratchilarning 
katta armiyasi paydo bo‗ldi. Millionlab kosiblar mamlakat iste‘mol mollarining to‗rtdan 
uch qismini ishlab chiqara boshladi. Natijada ishchi va dehqonlar turmushi yaxshilandi, 
dastlabki jiddiy ijtimoiy tadbirlar hayotga joriy etildi. Ya.i.s. xo‗jalikni rivojlantirish 
muammosini yarim-yorti hal qilardi. Sovet hokimiyati barcha yirik sanoat, transport, 
banklar, tashqi savdo, yerni o‗z qo‗liga olib, xususiy sarmoyani chekladi va tartibga 
soldi, jamoaviy sektorni o‗stirish va mustahkamlashga zo‗r berdi. Ammo bu jarayonlar 
uzoq davom etmadi. Sovet hukumati vaqtinchalik chora sifatida qo‗llagan.