Oliy o‘quv yurtlarining nomutaxassislik fakultetlari

O‘rta paleolit
(Mustye madaniyati) - qadimgi tosh asrining muhim 
va ajralmas qismi hisoblanadi. Bu davrga oid dastlabki yodgorlik 
Teshiktosh
(Surxondaryo) g‘or makoni 1938-yilda A.Okladnikov 
tomonidan ochilgan edi. Keyinchalik O‘rta Osiyo hududlarida 
tadqiqotchilar tomonidan o‘rta paleolit davriga oid ko‘plab makonlar 
aniqlandi va ularda tadqiqot ishlari olib borildi. Omonqo‘ton 
(Taxtaqoracha dovoni, Samarqand), Qo‘tirbuloq va Zirabuloq (Zarafshon 
vodiysi), Qorabura (Vaxsh vohasi), Jarqo‘rg‘on (Shimoliy Tojikiston), 
Obirahmat (Toshkent viloyati), Ko‘lbuloqning yuqori qatlamlari 
(Toshkent viloyati), Qizilnur (Qizilqum), Tossor (Qirg‘iziston), 
Og‘zikichik (Tojikiston), Xo‘jakent (Toshkent viloyati), Qopchig‘ay 
(Qirg‘iziston) kabi ko‘plab makonlar o‘rta paleolit davriga oid bo‘lib, 
ularning jami 300 ga yaqinlashib qoladi. Tadqiqotchilarning fikrlariga 
qaraganda, O‘rta Osiyo hududlarida o‘rta paleolit nisbiy tarzda mil. avv. 
100-40 ming yilliklarni o‘z ichiga oladi. 
Surxon 
vohasidagi 
(Boysuntog‘) 
Teshiktosh 
g‘or-makoni 
topilmalari nafaqat O‘zbekiston, balki butun dunyo arxeologiya fanida 
mashhurdir. O‘rta paleolit davriga mansub bu g‘or-makon shimoli sharqqa 
qaragan bo‘lib, kengligi 20 m, balandligi 9 m, chuqurligi 21 m. 
Tadqiqotlar natijasida g‘or-makondan beshta madaniy qatlam aniqlanib, 
bu qatlamlardan 3000 ga yaqin tosh qurollar topilgan. Undan tashqari turli 
hayvonlar: qoplon, yovvoyi ot, eshak, quyon va turli qushlarning suyak 
qoldiqlari aniqlangan. Tosh qurollar orasida qirg‘ich-tarashlag‘ichlar 
alohida o‘rin egallab, ularning ba’zilari kesgich qurol vazifasida 
ishlatilgan bo‘lishi ham mumkin.
Eng muhimi shundaki, Teshiktosh g‘or-makonining yuqori 
qatlamlaridan 
9 
yashar 
bolaning 
skelet 
suyaklari 
topilgan. 
Tadqiqotchilarning fikrlariga qaraganda, bu bola neandertal tipidagi 
qadimgi odam vakilidir. Bu bola dafn etilganda ibtidoiy dafn 
marosimlariga amal qilinib, jasad atrofiga tog‘ echkisi shoxlari qadab 
qo‘yilgan. Shuningdek, g‘or-makondan gulxan izlari va kul qoldiqlari 
topilib, gulxan o‘rni va atroflaridan tog‘ echkisi suyak qoldiqlari 
aniqlangan Teshiktosh odami O‘rta Osiyodagi neandertal qiyofadagi 
qadimgi odamlarning yagona vakili bo‘lib, bu hududlardan hozirgacha 
boshqa topilmagan. 
Toshkent viloyatidagi