Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

XETT DAVLATI VA JAMIYATI. MITANNI

1. Xett davlati tarixiy manbalari va tarixnavisligi. 2. Dav-

lat va jamiyatning vujudga kelishi. 3. Yangi Xett podsholi-

gi davrida buyuk Xett davlati (mil.avv. XIV – XII asrlar). 

4. Xett davlati harbiy tashkiloti. 5. Xett diplomatiyasi.  

6. Yangi Xett podsholigi davrida iqtisodiy-ijtimoiy munosa-

batlar. 7. Xett madaniyati. 8. Mitanni.

1. Xett davlati tarixiy manbalari va tarixnavisligi. Mil.avv. 

II ming yillikda Kichik Osiyo va unga qo‘shni hududlarni o‘z 

tarkibiga olgan qudratli Xett davlati to‘g‘risida tarixiy ma’lumot-

lar XX asr boshlarigacha deyarli yo‘q darajada edi. Bu vaqtgacha 

Kichik Osiyo va Shimoliy Suriyada sirli iyeroglif yozuvlar va tas-

virlar topilgan edi. 1887-yil tadqiqotchilar Tell-Amarna arxivida-

gi  diplomatik  yozishmalarda  Xett  podshosining  Misr  fir’avniga 

tengligi (uning birodari) eslatib o‘tiladi. Bu kashfiyot Old Osiyo-

da qadimda yana bir buyuk davlat mavjud bo‘lganini ko‘rsatadi. 

1906-yil nemis olimi Y. G. Vinkler Bo‘g‘ozqoyada (Turkiya) xett-

lar poytaxti Xattusi xarobalarida ar xeologik qazishmalarga kiri-

shadi. Arxeologik qazishmalar natijasida Yaqin Sharq tillarida 

bitilgan o‘n minglab taxtachalardan iborat arxiv, jumladan, Xett-

Misr tinchlik shartnomasining mixxat varianti topiladi. Chex 

tadqiqotchisi B. Grozniy 1915-yilda chuqur tadqiqotlar natijasi-

da xett tili hind-yevropa tillar oilasiga mansub degan xulosaga 

keladi. Natijada Xett davlati tarixining o‘rga nish kuchayib ketadi. 

Olim A.Getse 1933-yil Xett davlati tari xining umumiy ocherkini 

yaratdi. Bundan tashqari A. Getse 1933-yilda Kichik Osiyo tarixi 

umumiy ocherkini chop etadi. Muallif Xett davlatining harbiy va 

sulola tarixiga asosiy e’tiborini qaratadi. U Xett jamiyatining bir 

qancha ijtimoiy-siyosiy muassasalari o‘xshashligiga (yer-mulk, 

majburiyatli yer egaligi) asoslanib, xettlarning ijtimoiy tizimini 

feodal tuzum deb ta’rifl adi. Lingvist va arxeologlar Xett madani-

yati asoslarini yara tishda protoxettlar, xurrit qabilalari o‘rnini 

ko‘rsatadigan dalillarni topdilar.