Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

3. Yangi Xett podsholigi davrida Buyuk Xett davlati (mil. 

avv. XIV–XII asrlar). Mil.avv. XIV asr boshlarida Old Osiyo-

da Misr, kassitlar Bobili va Mitanni davlatlari zaiflashib, xalqa-

ro munosabatlarda Xett davlatining kuchayishi uchun qulay 

shart-sharoit tug‘iladi. Mil.avv. 1450-yillar atrofida kelib chiqi-

shi xurrit bo‘lgan omadli amaldor taxtni egallab, yangi Xett su-

lolasiga asos soladi. Yangi sulola podsholari qadimgi Xett buyuk 

davlatchiligi g‘oyalarini qayta rishga da’vo qilib, harbiy-byurok-

ratik monarxiyani tashkil qiladilar. Podsho ilohiylashtirilgan 

mutlaq hukmdorga aylanadi va o‘ziga voris tayinlaydi (Bu vo-

ris alohida «Tuxkante» lavozimiga aylanib, bu vazifadagi kishi-

ni zarur bo‘lganda almashtirish mumkin edi). Endilikda saroy 

to‘ntarishlari isyonga aylanib ketmaydi. Shu vaqtdan boshlab 

podsho alohida samoviy ilohiylik egasi hisoblanib, «quyoshim» 

deb ulug‘landi. 

Mil.avv. XIV asr qulay xalqaro vaziyat xett davlatini faol tash-

qi siyosat olib borishiga shart-sharoit yaratdi. Xett podsholari 

ichida eng taniqli diplomat, uzoqni ko‘ra oladigan siyosatchi va 

mohir sar karda Suppilium I (mil.avv. 1380 –1335-yillar atrofi-

da) davlatning harbiy qudratini oshiradi. U yengil, tez yuradi-

gan jang aravalari bilan qo‘shinni ta’minlaydi. Xett shaharlari, 

ayniqsa, poytaxt Xattusining mudofaa inshootlari mustahkam-

lanadi. Podsho Suppilium I Sharqiy O‘rtayer dengizi qirg‘og‘i 

mayda davlatchalarini va Mitanni davlatini o‘ziga bo‘ysundira-

di. Mitanniga tegishli Suriya viloyatlarini va shaharlarini bosib 

oladi. Suppilium I o‘z kuyovini Mitanni taxtiga o‘tqazdi. U Su-

riyada markazi Karxemish va Xalpa bo‘lgan xettlarga qaram 

davlatlarga asos solib, bu davlatlarning hokimlari etib o‘z o‘g‘il-

larini tayinlaydi