Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №27 (том 6)

[5. 
219-221-B]
O‘tmishda qissaxonlar, roviylar, voizlar, baxshilar hayotda katta o‘rin tutishgan. 
“Baxshi” so‘zi buryatcha “ustod” deganidir. 
Folklor – so‘z san’atining boshlang‘ich namunasi, xalqning og‘zaki badiiy ijod turi. U 
jamoa ijodi hisoblanadi. Unda an’anaviylik, variantlilik, versiya hodisalari namoyon 
bo‘ladi.
“Folklor” termini inglizcha “folk” – xalq va “lore” – donolik so‘zlari birikuvidan hosil 
bo‘lgan qo‘shma so‘z bo‘lib, “xalq donoligi, xalq donishmandligi” degan ma’nolarini 
anglatadi. Uni ilmiy iste’molga 1846 yilda ingliz olimi Vilyam Toms olib kirgan. Bu 
termin keng va tor ma’noda qo‘llanadi. Keng ma’noda xalq ijodining barcha sohalari 
(og‘zaki yaratilgan badiiy asarlar, xalq amaliy san’ati ko‘rinishlari)ni, tor ma’noda 
faqat xalq poetik asarlari)ni anglatib keladi. Bu atama qo‘llanguniga qadar o‘zbek 
folklorshunosligi tarixida “el adabiyoti”, “og‘iz adabiyoti”, “og‘zaki adabiyot”, 
“og‘zaki ijod”, “xalq adabiyoti”, “omma adabiyoti”, “xalq ijodi”, “el ijodi” singari 
xilma-xil atamalar qo‘llanib kelingan. 
O‘zbek folklorini o‘rganish bo‘yicha yaratilgan ilk metodik ish A.Fitratning “El 
adabiyoti” kitobidir. Uning “Adabiyot qoidalari” (1926) qo‘llanmasi tarkibidan o‘rin 
olgan folklorni o‘rganish va o‘rgatishga oid bu kichik risolasida birinchilardan bo‘lib 
“el adabiyoti” – folklorga ilmiy munosabat bildirilgan. Folklorning yozma adabiyotdan 
farqini, o‘ziga xos spesifik belgilarini, xalq og‘zaki badiiy ijodining qo‘shiq, ertak, 
doston, maqol, topishmoq, afsona, rivoyat kabi janrlari tabiatini ochib berishga harakat 
qilingan. Olim yozadi: “....bu kungacha yashab kelgan cho‘bchaklar, matallar, ertaklar, 
o‘lan va laparlarning har birini eshitib yuramiz....Ulus ora og‘izdan-og‘izga aylanib 
yurg‘an cho‘bchaklardan yaxshig‘ina onglashilurkum, turk eski adabiyot madrasasinda 
sevgi va oshiqdan boshqa falsafa, hikmat va axloqdan ham ko‘b narsalar bor ekan”.