Transport vositalarining elektr jixozlari va elektron tizimlari

1.5. Kuchlanish rostlagichlari.
Avtomobil generatori o‟ziga xos sharoitlarda ishlaydi. U xarakatni tasmali 
uzatma orqali dvigatelning tirsakli validan olganligi sababli, rotorning aylanishlar 
chastotasi ishlab chiqargan kuchlanish ham nisbatan keng doirada o‟zgarib turadi. 
Generatorning yuklamasi unga ulanayotgan ist‟molchilar soni va ularning quvvatiga 
qarab o‟zgarib turadi. Yuklama tokining o‟zgarishi ham generatorning kuchlanishiga 
ta‟sir ko‟rsatadi. Avtomobilga o‟rnatilgan elektr toki iste‟molchilari kuchlanishning 
ma‟lum belgilangan (12 yoki 24V) o‟zgarmas qiymatda ishlashga mo‟ljallangan. 
Yuqorida keltirilgan sabablarga ko‟ra, generator ishlab chiqqan kuchlanishni rostlab, 
belgilangan darajada o‟zgarmas holda saqlash zaruriyati tug‟iladi. Bu vazifani 
kuchlanish rostlagichlari bajaradi. Ishlash printsipiga ko‟ra rostlagichlar quydagi 
guruxlarga bo‟linadi: kontaktli (vibratsiyali), kontakt - tranzistorli, kontaktsiz - 
tranzistorli. 
Generator kuchlanishini rostlashning asosiy printsipi quydagilardan iborat. 
Ichki qismiga to‟g‟rilagich bloki o‟rnatilgan o‟zgaruvchan tok generatorining 
qisqichlaridagi kuchlanishni quydagi bog‟lanish orqali ifodalash mumkin: 
Ur = Er – Uo – ZIr = C·n·F – Uo – ZIr
. (1) 
Bunda:
Er = C·n·F 
- generatorning EYuK, 
C 
-
 
 generatorning tuzilishiga bog’liq bo’lgan o’zgarmas koeffitsient, 
 
n
 - rotorning aylanishlar chastotasi,
F
 - magnit oqimi, 

---

44 
Uo
 - to’g’rilagich blokida kuchlanishning pasayishi,
Z
 - stator chulg’amlarining to’la qarshiligi, 
Ir
 - to’g’rilangan tokning o’rtacha qiymati. 
Rotorda vujudga keladigan magnit oqimi