Materiallarining izohli bibliografiyasi

Holdsworth, Mary
. Turkestan in the Nineteenth Century. A Brief History of the 
Khanates of Bukhara, Kokand and Khiva. – Central Asian Research Centre and St. 
Anthony’s College, Oxford, 1959, – P.36; 
Khalid, Adeeb. 
Printing..., – P.189. 
22
Boboxonov A. 
O‘zbek matbaasi tarixidan. – Toshkent, 1979, – B.112 – 114. 
23
Khalid, Adeeb. 
Printing..., – P.189. 
24
Chabrov G.N. 
Iz istorii poligrafii i izdatel’stva literatury na mestnyh jazykah v 
dorevoljucionnom Turkestane (1867 – 1917). Trudy SAGU, Istoricheskie nauki. 
Vyp. LVII, kniga 7. – Tashkent, 1954;
 Burov N.A. 
Dorevoljucionnaja pechat’ 
Turkestana (1868 – 1917). Tashkentskij Gosudarstvennyj universitet im. Lenina. 
Vyp. 261. – Tashkent, 1964, – S.62 – 75. 
25
Holdsworth, Mary
. Turkestan..., – P.36. 

---

Tarjimon (1883 – 1917) Gazetasidagi Turkiston Materiallarining Izohli Bibliografiyasi 
7 
1890-yil boshlarida turkistonliklar turli mavzudagi kitoblarni Kavkaz 
matbaalarida chop ettirgan bo‘lsa, ushbu o‘n yillikning o‘rtalariga kelib diniy va 
adabiy kitoblar bosmasi Toshkentda rivojlana boshladi. 1890-yili Toshkent 
muftisi Rahimxo‘ja “Muxtasarul-Hidoya” kitobini hamda Toshkent 
o‘qituvchilar seminariyasi muallimi Abdusalom Oxunzoda “Risalatu zubdatil-
hukkam” asarini Tiflisda chop ettirdi.
26
1893-1894-yillarda Toshkentda “Sharhi 
aqoid”, “G‘azaliyoti Hofiz Sheroziy”, “Devoni Mir Alisher Navoiy”, “Hikoyai 
Shoh Mashrab”, “Chor (Chahor) kitob”, “Kitobi bing va boda”, “Devoni 
Fuzuliy”, “Fiqhi Kaydoniy”, “Sharhi Shamsiyai Qutbiy”, “Sharhi tahzib” va 
boshqa turli mazmundagi kitoblar bosmadan chiqdi.
27
Jadid namoyandalari aholini diniy bo‘lmagan adabiyot bilan yanada 
yaqindan tanishtirish maqsadida 1909-yildan boshlab turli shirkatlar tashkil eta 
boshladi. Bular qatoriga Buxorodagi “Shirkati Buxoroi sharif”, Toshkentdagi 
“Maktab”, Qo‘qondagi “G‘ayrat” jamiyat va shirkatlarini misol qilish mumkin. 
Ushbu kabi tashkilotlarning asosiy vazifalari yangi usul maktablari uchun 
darsliklar chop qilish bilan bir qatorda mahalliy aholi orasida turli kitoblar, 
gazeta va jurnallarning keng yoyilishini yo‘lga qo‘yish edi.
28
Quyida keltirilgan 
jadvaldan 20-asr boshlarida Turkistonning ayrim yirik shaharlarida kitob 
savdosi bilan mashg‘ul bo‘lgan do‘konlarning rasmiy idoralar tarafidan 
ro‘yxatga olinish xronologiyasini ko‘rish mumkin
29
: 
Toshkent 
Qo‘qon 
Andijon 
O‘sh 
Namangan 
1904 37 
31 
4 
1912 31 
19 
15 
4 
18 
1913
33 
3 
15 
Turkiston xonliklarida birinchi matbaa Xivada tashkil etildi. Xiva 
hukmdori Muhammad Rahimxon Soniyning qarori bilan 1874-yili Erondan 
litografik uskuna olib kelindi va saroyda tipolitografiya tashkil etildi.
30
Xon 
saroyida tashkil qilingan tipolitografiyani xivalik Otajon Abdalov
31
(1856-1927) 
yurita boshladi. U ruslar tarafidan tashkil qilingan maktabda ta’lim olgan va 
26
Yangi kitoblar // Tarjimon, 1890, 
№
5. 
27
Yangi kitoblar // Tarjimon, 1893, 
№
40; 1894, 
№№
22, 23; Bizim hol va maishat // 
Tarjimon, 1894, 
№
37. 
28