Materiallarining izohli bibliografiyasi

Elizabeth Eisenstein
. The Printing Press as an Agent of Change: Communications 
and Cultural Transformations in Early Modem Europe
, 
2 vols. Vol. 1. – Cambridge, 
England, 1979. – P.3 – 159. 
2
Khalid, Adeeb. 
Printing, Publishing, and Reform in Tsarist Central Asia // 
International Journal of Middle East Studies, Vol. 26, No. 2. (May, 1994), – P.187. 
3
Robinson, Francis.
Technology and religious change; Islam and the impact of print // 
Modern Asian Studies, (1993) 27, 1, – P.234 – 239, 245 – 246. 
4
Huff, Toby E.
The rise of early modern science: Islam, China and the West. – 
Cambridge: Cambridge University Press, 1993. – P.224 – 226. 
5
Iqbal, Muzaffar.
Islam and science. –Burlington: Ashgate, 2002, – P.261. 

---

Zaynabidin Abdirashidov 
4 
etishga ruxsat bermagan. Turkiyada Qur’on va Hadis kitoblarini chop etilishiga 
1803-yili ruxsat berildi va shu yildan e’tiboran imperiyada matbaachilik tez 
rivojlana boshladi.
6
Islom madaniyati markazlaridan biri bo‘lgan Qohirada 
matbaachilik birinchi marotaba 1798-yili frantsuzlar bilan kirib keldi. Lekin 
frantsuzlar Misrni tark qilar ekan, Napoleon buyrug‘i bilan olib kelingan matbaa 
uskunalarini o‘zlari bilan qaytarib olib ketdi.
7
Shundan so‘ng Misrda 
matbaachilikning qayta rivoji 1820-yillarga to‘g‘ri keldi. Misr hukmdori 
Muhammad Alining buyrug‘i bilan “Buloq” matbaasiga asos solindi. Ushbu 
matbaa Muhammad Ali hukmronligi davrida 400 ming jild kitob nashr qildi.
8
Keyingi yillarda bu kabi matbaalar Islom dunyosining boshqa markazlarida ham 
tashkil qilindi va Adeeb Khalidga ko‘ra, ularning rivojlanishi u qadar tez 
sur’atda bo‘lmadi.
9
Rossiya imperiyasida arab xarfiga asoslangan matbaa 18-asr boshlarida 
paydo bo‘ldi. Shunday matbaalarning birinchisi 1723-yili Astraxanda ochildi. 
Oradan biroz vaqt o‘tib arab xarfiga asoslangan matbaalar Peterburg, Moskva, 
Qozon, Qrim va Kavkaz shaharlarida ham paydo bo‘ldi.
10
Qozon 1799-yildan 
boshlab, imperator Pavel I ning farmoniga binoan u yerda musulmon matbaasi 
ochilgandan keyin musulmon bosma kitobchiligi markaziga aylandi.
11
Rossiya 
imperatorning 1801-yildagi yana bir farmoni bilan Rossiya musulmonlariga 
rasman o‘z kitoblarini chop etish uchun ruxsat berildi. Shundan so‘ng tatar 
savdogarlari kitob bosmasi ishiga kirib keldi va yangi kitoblar bosmasini 
mablag‘ bilan ta’minlay boshladi. 1801-yildan 1810-yilga qadar Qozon 
matbaalarida 43 turli mazmundagi diniy kitoblar nashrdan chiqdi.
12
Keyingi 
yillarda Qozon bosmaxonalarining faoliyati yanada samarali bo‘ldi va ularning 
soni ortdi.
13
1804-yili Qozon universitetida va shaharning o‘zida 1843-yilgacha 
yana ikki bosmaxona faoliyat yurita boshladi.
14
1880-yilning boshlariga kelib 
6
Rafikov A.H. 
Ocherki istorii knigopechatanija v Turcii. – Leningrad: Nauka, 1973, – 
S.165. 
7
Yuqoridagi manba, – 
С
.184 – 191. 
8