Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

 
Таянч шарнири юқори жойлашган сегментли затворлар (5.19 - расм, 
f) паст босимли туғонлар оралиқларини ёпиш учун мўлжалланади. Шарнирни 
юқори жойлаштиришда оралиқ девор арматураланмайди ва унинг оқим бўйича 
узунлиги камаяди. Портал оёқлари чўзилишга ишлаши, унинг конструкциясини 
соддалаштиради. Бундай затворларни эксплуатация қилиш тажрибаси шуни 
кўрсатдики, шарнир ҳамма вақт сув остига бўлишига қарамасдан, улар етарли 
даражада ишончли ишлайди. 
Икки қаторли сегментли затворлар (5.19 - расм, d) икки қисмдан 
ташкил топган-юқори ва пастки. Улар бир вақтнинг ўзида сув сарфини затвор 

---

224 
юқори қиррасида ва затвор остидан ўтказишни таъминлайди. Уларни катта муз 
ўтказувчи иншоотларда қўллаш мақсадга мувофиқдир. 
Клапанли затворлар. Улар икки қаторли затворларга қараганда кенг 
тарқалган бўлиб, затворга маҳкамланган ўқ атрофида айланади. 5.19 - расм, b да 
сегментли затвор кўтариб турувчи бикр қисми билан ва суйрисимон балиқ 
кўринишидаги клапан кўрсатилган. Клапанли ёки икки қаторли затворларнинг 
қўлланилиши, уларнинг массалари 15...20% га ошади. 
 
5.2.6. Секторли затворлар 
 
Умумий маълумотлар. Секторли затворлар горизонтал ўқ атрофида 
айланувчи, ҳаракатланувчи қисмининг кўндаланг кесими сектор кўринишда 
бўлади. Секторли затворларнинг айланиш ўқи ҳам пастки ҳам юқори бьефлар 
томонларидан жойлашиши мумкин. Бундай затворлар билан босим 8...9 м гача 
бўлганда, кенглиги 60...65 м ли оралиқлар ёпилади. Секторли затворлар 
водослив тепаси пастки бьеф томонидан кўмилмаган бўлса қўлланилади. 
Секторли затворларнинг хусусиятлари шундаки, уларни кўтариб-туришда 
кўтариш механизмлари ишлатилмасдан, камерада сув сатҳи ўзгариши ҳисобига 
гидравлик йўл билан амалга оширилади. Гидравлик хусусиятлари бўйича 
секторли затворлар чўкувчан ва пукакли турларга бўлинади (5.25 -расм). 
Чўкувчан затворларда қоплама икки юза бўйича – босимли томонидан эгри 
чизиқли ва юқори радиал текислик бўйича бажарилади. Пукакли затворларда 
қоплама уч томондан ўрнатилади.
5.25 - расм. Секторли затворлар турлари: 
а-чўкувчи, айланиш ўқи пастки томонга жойлашган; b-пукакли, айланиш ўқи пастки 
томонга жойлашган; d-пукакли, айланиш ўқи юқори томонга жойлашган. 

---

225