Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Затворнинг таркибий қисмлари ва конструктив хусусиятлари 
Секторли затворлар ҳаракатланмайдиган ва ҳаракатланадиган қисмлардан 
ташкил топган. ҳаракатланмайдиган қисмларга қуйидагилар киради: 1) босимли 
камера-ўйиқ (чуқур) шаклида бўлиб туғон оралиқлари очилган вақтда, унга 
ҳаракатланадиган қисм туширилади; 2) сув келтирувчи галерия, иншоотнинг 
оралиқ деворларига жойлаштирилади; юқори бьефни босимли камера билан 
бирлаштиради, затвор ҳаракатланувчи қисмини кўтариш учун у бўйича сув 
юборилади; 3) сув чиқарувчи галерея оралиқ ва ён деворларга жойлаштирилган, 
босимли камерасини пастки бьеф билан бирлаштиради, затвор ҳаракатланувчи 
қисмини тушириш вақтида у бўйича сув чиқарилади; 4) задвижкалар, 
затворларни кўтариб-туширишда сув сарфини ростлаш учун қувурларда 
ўрнатилади. Секторли затворнинг юқорида келтирилган ҳаракатланмайдиган 
қисмлари 5.26 - расмда келтирилган. 
 
5.26 - расм. Секторли затвор: 
а-туғонда ўрнатилган; b-затворнинг таркибий қисмлари; 1-ригеллар; 2-обрещеткалар; 3-
айланиш ўқи; 4-босимли камера; 5-сув кетирувчи галерея; 6-сув чиқарувчи галерея 
задвижкалар; 7-вертикал шахта. 
Затворни кўтариб-тушириш камерадаги сув сатҳини ўзгариш натижасида 
содир бўлади. Затворнинг ҳаракатланувчи қисми бир-биридан 1,5...2 м 
масофада жойлашган ва босимли томондан ригеллар билан бирлаштирилган 
кўндаланг фермалар – диафрагмалардан ташкил топган. Фермалар ўртасига 
ёрдамчи эгри чизиқли устунлар ўрнатилади. Фермага радиал текислик бўйича 
обрешеткалар маҳкамланади. Ригеллар ва устунлар бўйича, ҳамда чўкувчи 
затворлар обрешеткалари юқори текислиги бўйича металл қоплама ўрнатилиб, 
пайвандланади. қоплама бўйича сектор радиусини 
(
)
H
R
2
...
4
,1
=
оралиғида қабул 

---

226 
қилинади, бунда 
H
-затвор олдидаги чуқурлик. Секторли затворлар қуйидаги 
афзалликларга эга: 1) затвор устидан сузгичларни ўтказиб юбориш; 2) юқори 
бьеф сув сатҳини аниқлик билан ростлаш; 3)конструкция етарли бикрликка эга; 
4) затворни кўтариб-тушириш тез амалга оширилади; 5) катта оралиқлар 
ёпилади; 6)оралиқ ва ён деворлар баландлиги минимал. Камчиликлари: 1) 
ўрнатиш мураккаб; 2) эксплуатация қилиш қийин (қишда қизитиш, босимли 
камерани чўкиндилардан тозалаш ва бошқалар); 3) нархининг нисбатан юқори 
бўлиши.