N iz o m IV n o m id a g I t o s h k e n t d a V l a t pe d a g o g ik a universiteti umumiy psixologiya

In tellek tu al h issiy o tla r 
odam ning bilish jarayoni bilan bogMiq bo'lgan 
hissiyotlar bo'lib, biror narsadan hayron qolish, hayratda qolish, shubhalam sh kabi 
holatlarda ifodalanadi.
N a zo ra t savollari:
1 Hissiyot tushunchasining mazmunini izohlang0
2.H is-tuyg‘ularning vazifalari nim alarda ko'rinadi'7
3.Hissiy holatlarning fiziologik asoslarini nima tashkil qiladi9
4.lnsoniy emotsiy alar va hay von lardagi em otsiyalar o'rtasidagi farqni izohlang9
5 Hissiy holatlarning ifodalanishim qanday izohlaysiz9
6.Hislarni kechirish shakllarini qanday baholaysiz9
I R O D A
Reja:
l.Iroda haqida tushuncha
2.1rodaning nerv-fizJiologik asoslari
З./rodaviy akt va uning tuzilishi
4.Shaxsning irodaviy sifatlari
T a y a n ch tu sh u nchalar:
Abuliya, iro d a irodasizlik, irodaviy sifatlar, iroda 
kuchi, tashabbuskorlik, 
q a f iyatlilik, 
maqsad 
spari 
intiluvchanlik, 
mustaqillik, 
irodaning axloqivligi, 
intizomlilik, chidamilik, qaysarlik, iroda erkinligi.
Odam tevarak - atrofdagi narsalam i o ‘zgartirib o ‘ziga m oslashtirar ekan, yangilik 
yaratadi, ljod qiladi, shu yangilikni tevarak-atrofdagi voqelikka qo‘shadi, voqelikni 
o'zgartiradi va to ldiradi. Umuman odam har doim harakat qilmasdan tura olmaydi. 
Ana shu jihatdan olganda odam ning barcha harakatlarini ikki turkumga bo lish
58

---

mumkin. 
Ulardan birinchisi 
ixtiyorsiz harakatlar bo'lsa. 
ikkinchisi ixtiyoriy 
harakatlandir.
O dam ning ixtiyorsiz harakatlari q at’iy bir maqsadsiz, ko'pincha im pul’siv tarzda, 
y a ’ni reflektor tarzda yuzaga keladi. Masalan, yo'talish, aks unsh, k o 'z qovog'ini 
ochib 
yumilishi 
va 
shu 
kabilar. 
Bu 
harakatlam i 
odam 
oldindan 
o'ylab 
rejalashtirmaydi Ixtiyorsiz harakatlar har qanday sharoitda yuz benshi mumkin. 
Ixtiyorsiz harakatlar ba’zan. odam ning aqliy faoliyatlari bilan ham bog'liq bo'ladi. 
Chunonchi, ixtiyorsiz idrok. ixtiyorsiz diqqat, ixtiyorsiz esda olib qolish, ixtiyorsiz 
esga tushirish holatlari ham bo'ladi. Bunday hollarda odam nm g ixtiyorsiz harakatlari 
idrok qilinayotgan narsaning boshqa narsalardan keskin farq qilishi yoki odam ning 
qiziqishlari, ehtiyojlari bilan bevosita bog'liq bo'ladi. 
Irodaning 
eng 
muhim 
xususiyati unda faohyatni am alga oshirishning puxta o'ylab chiqilgan rejaning 
mayjudligidir. Avvaldan rejalashtirilmagan xatti-harakatlam i