N iz o m IV n o m id a g I t o s h k e n t d a V l a t pe d a g o g ik a universiteti umumiy psixologiya

H islarni k echirish shaktlari
H issiyotning qo 'zg 'alish xususiyatlari paydo b o ‘lish y o ‘lini kuchi va barqarorligi 
bir qancha sabablarga bog'liqdir. Atrof-m uhitning holati shu paytdagi ehtiyojlam ing 
kuchi shu xislat tuzilishiga sabab bo'lgan hodisalarning shaxsiy va ijtimoiy 
ahamiyatini anglashi, odam ning dunyoqarashi, bu xislat qanday vaziyatda paydo 
bo'lishi v a o 'tm ish i hamda shaxsning individual xususiyatlariga bog'liqdir. H islanung 
ayni vaqtda naqadar tez kuchli va barqaror bo'lishiga ko'ra his-tuyg'ularning quyidagi 
turlari farqlanadi: hissiy ton, em otsiyalar, affekt, stress, kayfiyat va boshqalar.
H issiy ton. 
Hissiyot ko'pincha faqat hissiy tus sifatidagi ruhiy jarayonlam ing 
o 'zig a xos tomoni tariqasida namoyon bo ‘ladi. Yoqimli suhbatdosh, kulguli voqea, 
yoqim siz hid, zenkarli kitob, ko‘ngildagi m ashg'ulot, hushchaqchaq sayohat, o g 'ir ish 
kabilar. K o'pincha em otsiyalar o'zining ta ’sirchanligi bilan bir-bindan ajralib 
turishiga qaramay, bunday sifatni hissiy hoiatlar 
sten ik
(yunoncha so'zdan olingan 
bo'lib, kuch degan m a’noni anglatadi) xususiyatli deyiladi. B a’zi hollarda em otsiyalar 
o'zining sustligi, motorli, kuchsizligi bilan tavsiflanadi. Bunday hissiy holat 
asten ik
(yunoncha so'zdan olingan bo ‘lib, kuchsizlik, zaiflik m a'nosini bildiradi) deb 
atashadi. 
Bunday hissiyot insonni 
bo'shashtiradi, 
uni 
xayolga cho'm diradi, 
xayolparast qilib qo‘yadi. Shu sababdan favqulotda shaxsdagi befoyda emotsional 
kechinmaga, uyalish, vijdon azobi, andisha esa qo‘rqoqlikka aylanib qolishi xavfi 
kuchli
K ayfiyat 
tushunchasiga psixologik manbalarda turli nuqtai nazardan yondashilgan 
taqdirda ham mazmunan ular bir xillikni anglatadi. 
A ffe k t 
tushunchasiga benlgan 
ta ’nflarga asosiy e ’tibomi qaratadigan bo'lsak bu ham shaxsning kuchli emotsional 
holatlari bilan bogMiqdir.