O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

1. Bosh kelishikdagi so‘z(ba’zan qaratqich kelishigidagi olmosh) bilan 
qo‘llanadigan ko‘makchilar:bilan, uchun, kabi, singari, sari, orqali, sayin, bo‘ylab, 
bo‘yicha, uzra, yanglig‘, tufayli, chog‘li, osha, bo‘yicha
kabilar. Bu guruhga mansub 
ko‘makchilar quyidagi munosabatlarini ifodalaydi:
Bilan
ko‘makchisi birgalik, hamkorlik, qurol, vosita, jarayon yoki harakatning sodir 
bo‘lish holati kabi ma’nolarni va harakat nomlari bilan birga kelib, bir harakat ketidan 
ikkinchisining tez boshlanishi ma’nosini bildiradi. 
Bilan 
ko‘makchisi badiiy adabiyotda 
birlan, birla, -ila, -la
tarzda ham ishlatiladi. Bunday holda u o‘zakdan chiziqcha bilan 
ajratilib yoziladi: 
Sen-la ko‘nglim har on bo‘lur shod
.
 

---

122 
Uchun ko‘makchisi 
maqsad, sabab, atalganlik, evaz kabi ma’no-larni ifodalaydi va ot, 
olmosh, harakat nomidan keyin keladi: 
insoniyat uchun qayg‘rurmoq, o‘qimagani uchun 
tushunmaslik, kitoblarni sen uchun oldim. yashash uchun kurashmoq.
Uchun 
ko‘makchisi she’riyatda chun tarzda ham ishlatilai. Bunday holda -chun o‘zkdan 
chiziqcha bilan ajratiladi. Shuningdek,uchunko‘makchisi -gina, -dir affikslarini ham olishi 
mumkin: 
Lekin nima uchundir uning bu yovuz maqsadi hech ijobat topmasdi. 
Kabi, singari, yanglig‘, misli (misol)
ko‘makchilari o‘xshatish, solishtirish, qiyoslash 
ma’nosini ifodalashiga ko‘ra ma’nodoshdir: 
xamirdan qil sug‘urgan (kabi) singari yengil. 
Sayin 
ko‘makchisivaqt bildiruvchi so‘zlar bilan birga kelib, ish-harakatning muayyan 
vaqt ichida yoki harakatning bir yo‘la sodir bo‘lishi, davomiylik kabi ma’nolarni ifodalaydi: 
Respublikamiz yil sayin gulga burkanmoqda.Do‘l borgan sayin kuchaymoqda edi. 
Sari 
ko‘makchisiish-harakatning yo‘nalishini ifodalaydi. Bunda 
sari 
ko‘makchisi 
tomon 
ko‘makchisiga sinonim bo‘lishi mumkin:
kucha sari 
- 
kucha tomon, yorug‘lik sari 
- 
yorug‘lik tomon.